О е. X o ‘j a n a z a r o V, М. M ir s o V u r o V, Т. N o r b o b o y e V a ekologiya va barqaror taraqqiyot ta’limi

«Holat»
ko‘rsatkichi barqaror rivojlanish sohasidagi hoiatni 
ifodalaydi.
«Harakat» ko'rsatkichi barqaror rivojlanishda qanday 
choralar va qadamlar tashlash, o ‘zgarishlar qilish to ‘g ‘risida 
ma’lumot beradi.
- 1 2 2 -

---

EKOLOGIYA
XIV BOB. SHOVQIN MUAMMOSI
23-§. Shovqinning atrof-m uhitga ta ’siri
Shovqin 
atrof-muliiting 
fizikaviy 
ifloslanish 
komponentlaridan biri hisoblanib, hozirgi kunda dunyoda har ikki 
kishidan biri o‘zida uning ta’sirini sezadi.
Shovqin tabiatning inson oyog‘i yetmagan, havosi musaffo, 
suvi toza, tuprog'i zaharlanmagan go‘shalariga ham yetib borgan. 
Mutaxassislar aholida asab, yurak-qon tizimi, oshqozon-ichak, 
gipertoniya kasalliklarining keskin ko‘payishini aynan shovqin 
bilan bog‘laydilar. Bundan tashqari, shovqin darajasining 1 % ga 
oshishi ishlab chiqarish unumdorligini shunchaga pasaytirar ekan. 
Masalan: rok musiqa yulduzi Madonnaning Frankfurt stadionidagi 
konsertini sharhlovchi ko‘klarga ko‘tarib quyidagicha maqtaydi: 
“ 150000 Vt quvvatli radioapparatura quloq pardalarini yirtib 
yu b oray d ey d i, q o ‘sh ni aerod rom ga 
qo‘ngan samolayot 
to vu sh i 
umuman eshitilmay qoldi”.
Ko‘rinib turibdiki, inson organizmi uchun shovqin eng xavfli 
ekologik 
omillardan 
biri 
ekan. 
Shovqin 
faqat 
inson 
organizmidagina emas, balki hashoratlar, hayvonot va o‘simliklar 
dunyosiga ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Masalan: shovqin ta’sirida 
daraxtlar o‘rmondagiga nisbatan ancha erta qariydi, reaktiv 
samolyot shovqini ta’sirida asal arilar lichinkalari o iad i, o‘zlari 
esa oriyentatsiyasini yo‘qotadi, kalamushlar quturadi va hokazo.
Shovqin detsibellarda oMchanadi. Ochiq havoda tovushning 
m e’yoriy bosim darajasi 50-55 db bo‘lishi kerak bo‘lgan bir holda, 
yirik mamlakatlarda u 65-80 db ni tashkii etadi, 130 db da kishi 
qulog‘ida kuchli og‘riq sezadi, 154 db lik shovqinga inson 
umuman dosh bera olmaydi, bunda kuchli bosh og‘rig‘i, ko‘rish