O. M. Jabborova, Z. A. Umarova Boshlang’ich ta’lim pedagogikasi, innovatsiya va integratsiyasi

 
 
 
 

---

142 
16-mavzu: Boshlang’ich ta’limda tarbiya jarayonini 
insonparvarlashtirish va demokratlashtirish 
Reja: 
1. Boshlang’ich ta’limda tarbiya jarayonini kuchaytirish zaruriyati 
2. Boshlang’ich ta’limda tarbiya jarayonini insonparvarlashtirish 
3. Boshlang’ich ta’limda tarbiya jarayonini demokratlashtirish 
*** 
Tayanch tushunchalar: ta’lim, boshlang’ich, tarbiya, jarayon, 
kuchaytirish, zaruriyat, insonparvarlashtirish, demokratlashtirish, bilim, 
ko’nikma, malaka. 
*** 
Boshlang’ich 
ta’limda tarbiya jarayonini kuchaytirish 
zaruriyati. Yangi O’zbekiston sharoitida boshlang’ich ta’limda tarbiya 
jarayonini turli yondaShuvlar, g’oyalar va kontseptsiyalar asosida 
kuchaytirish vazifasi qo’yilgan. Bu borada O’zbekiston Respublikasi 
Prezidentining 2020 yil 6 noyabrdagi PF-6108-sonli ―O’zbekistonning 
yangi taraqqiyot davrida ta’lim-tarbiya va ilm-fan sohalarini 
rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida‖gi Farmonida quyidagi yangi 
vazifalar belgilangan: 
- 
boshlang’ich ta’limda tarbiya jarayonini modernizatsiya qilib borish; 
- 
boshlang’ich sinf o’quvchilarini yuksak fazilatlar egalari qilib voyaga 
yetkazish; 
- 
boshlang’ich sinf o’quvchilari tug’ma qobiliyatlarini rivojlantirish; 
- 
boshlang’ich sinf o’quvchilarida namunali shaxsiy sifatlarni 
shakllantirish. 

---

143 
Bu vazifalar ijrosi jarayonida boshlang’ich ta’limda tarbiya 
jarayonini kuchaytirishga erishiladi. Buning tarbiya jarayonini bir necha 
darajalarga bo’lib tashkil etish maqsadga muvofiq bo’ladi. Pedagogik 
tajribalarda quyidagi tarbiya darajalari amaliy sinovdan o’tgan: 
1. Ijtimoiy daraja. Unga ko’ra, boshlang’ich ta’limda tarbiya jarayoni 
jamiyatimizning ijtimoiy talablari asosida amalga oshirilishi kerak. 
Buning natijasida tarbiya jarayonini kutilgan darajada kuchaytirish 
imkoniyatlariga ega bo’linadi.  
2. Institutsional daraja. Mazkur tarbiya darajasiga ko’ra, tarbiya jarayoni 
oila, mahalla va ta’lim tizimi vositasida tashkiliy amalga oshirilishi 
kerak. Bu vositalardan tashqari, bizning jamiyatimizda kattalar ibrati, 
ajdodlar namunasi va madaniyat taraqqiyoti kabi notuzilmaviy tizimlar 
ham mavjud. Shu sababli boshlang’ich sinf o’quvchilari tarbiya 
jarayonini kuchaytirishda bunday tizimlarga asoslanish muhim 
hisoblanadi. 
3. Ijtimoiy-psixologik daraja. Tarbiya jarayonining bu darajasiga ko’ra, 
boshlang’ich sinf o’quvchilari tarbiyasi ijtimoiy guruhlar, jamoatchilik 
vakillari va maktab jamoasi yordami asosida tashkil etilishi kerak. 
Buning natijasida boshlang’ich sinf o’quvchilari tarbiya jarayonini 
ijtimoiy-psixologik jihatdan kuchaytirish imkoniyatlariga ega bo’linadi.  
4. SHaxslararo daraja. Tarbiya jarayonini tashkil etishning bu darajasiga 
ko’ra, o’qituvchi va o’quvchi o’rtasida kuchli hamkorlik hamda 
bog’lanish bo’lishi kerak, bunda o’qituvchi va o’quvchining individual-
psixologik xususiyatlariga daxl qilinmaydi. Mazkur shaxslararo daraja 
boshlang’ich sinf o’quvchilari tarbiya jarayonini rejali kuchaytirish 
imkonini beradi.  

---

144 
Zero, boshlang’ich ta’limda tarbiya jarayonini kuchaytirish uchun 
ana Shunday yondaShuvlarga asoslanish kutilgan samarani beradi.