О. Р о з щ о в, С. O f a e b, М. М а Х м у д о в, Б. А д и з о в

4. ТАЪ Л И М Н И Н Г М АЦСАДИ , ВОСИТАСИ, НАТИЖ АСИ
Инсоннннг к у н д а л и к ф а о л и я т и д а м а ^ с а д , восита, 
н а т и ж а
^ а р ^ а д а м д а у ч р аб турад и . М а ц с а д — 
ол ди н д ан
а н гл ан ган , 
аммо ^ а л и ^у л г а к и р и ти л м а ган н а т и ж а . М а ц с а д а м а л г а
ош- 
гач, н а т и ж а г а а й л а н а д и . Н а т и ж а , ^ з
н а в б а т и д а , 
к е л а ж а к д а
янги м а ц с а д л а р цуйиш, у л а р г а э р и ш и ш зо си тас и га а й л ан ад и . 
У л а р б ар ч а и ш л а б ч и ^а р и ш , э к сп л у атац и ей , конструктив ж а -
р а ё н л а р д а булгани д ек, т а ъ л и м ж а р а ё н и д а хам
з^ар ^ а д а м д а
тез-тез учрай ди . М исол та р и ц а с и д а «фотосинтез» ^одисасини 
ке лти рам и з. Ф и зи ка ва ки м ёдан э ле м е н т а р б и л и м л а р г а э га бул- 
ган Уцувчигина б иологияга оид фотосинтез з^одисасини у р г а н а
о л ад и . Ф и зи к а в а к и м ё д а н ^ р г а н и л га н э л е м е н та р б и л и м л а р янги 
м а ц с а д — фотосинтезни у р г а н и ш д а воси тага а й л ан ад и . Б у ^оди- 
с а л а р н и а т р о ф л и ч а а н г л а ш м а ц с а д и д а у л ар н и а л о ^ и д а -а л о ^ и д а
т а ^ л и л цилам из.
Таълимнинг мацсади
Т а ъ л и м — к^п м а ц с а д л и ж а р а ё н . 
Б у м а ^ с а д л а р н и
у^ув 
м а т е р и а л л а р и , уцитувчи в а уцувчининг у за р о таъ си ри , ^ и т у в -
чи ф аол и яти , у^увчи ф ао л и яти , т а ъ л и м ж а р а ё н и
ва, ни^оят, 
т а ъ л и м н и н г узини таз^лил ^и лиш й у л л а р и
о р ^ а л и
ан и ц л а ш
мумкин. М ац са д н и , принцип ж и ^ а т д а н , бу с а н а л г а н категори я- 
л а р н и н г з^ар б ири д ан ке ли б ч и э д а н >*олда а н и ц л а ш т^гр и йул 
с а н а л а д и . Зеро, д и д а к т и к з^одисаларни б аён цилиш д а р а ж а с и д а
(я н а бир бор т а ъ к и д л а й м и з : т ас вн р д а р а ж а с и д а
э м ас, 
б аён
цилиш д а р а ж а с и д а ) у т к а з и л г а н педагоги к и з л а н и ш л а р д а т а ъ ­
лим м а ^ сад и н и ю цоридаги к а т е г о р и я л а р
м о ^и яти д ан
кели б
14

---

чициб а н и ц л а ш т а ж р и б а с и и с т а л г а н ч а топилади. Т а ъ л и м тех­
нологияси ^озирги м а в ж у д педагоги к и з л а н и ш л а р д а н нимаси 
билан ф а р ц цилади? Т а ъ л и м технологияси п ед агоги ка фани- 
д аги асосий д а р а ш л а р д а н м а цсад ни а н и ^ б ел ги л а ш т ак ти к аси
ри л а н ф а р ^ ^и л ад и . Д е м а к , ш у н д ай экан , т а ъ л и м технологияси 
уцув-тарб ия ж а р а ё н и мацсад ин и а н и ^ л а ш д а ишни 
н им ад ан , 
м ацсаднинг ^ай си хили, цайси кури н иш ид ан б ош лаш н и тав си я 
^и л ад и ? Б у ута м у р а к к а б , айтиш мумкинки, методологик савол. 
t- Унга т а ъ л и м ж а р а ё н и д а г и м а ц с а д л а р н и б а т а ф с и л
^ р ган м а с- 
дан, тар ти б г а туш и рм а сд ан , т а ъ л и м м а ^ с а д л а р и таксономияси- 
ни* ш а к л л а н т и р м а с д а н ж а в о б ц ай тар и б
б ^л м ай д и. 
Н егаки , 
бизнинг ^озирги а м а л д а г и педагогик т а ж р и б а м и з д а уцитувчи 
ф а о л и я т и д а н келиб чициб уц увчи лар мацсадин и , т а ъ л и м мац- 
сади ва ш.к. ан и ц л а ш у^итиш тизимининг ^он-^онига сингиб 
кетган. Бинобарин, таъ л и м технологияси бу с о ^ а д а ^ам т а ъ л и м
м а^сад и ни ойдинлаш тириш , ч е г а р а л а ш буйича 
^ам
т а ъ л и м
тизим ига янгича ён д аш и ш принципини и ш л аб чи^и ш га -замин 
яр а тад и .
Т аксономия юнонча «таксис» ва «номос» сузл арин и нг 
йи- 
' гиндиси булиб, н а р с а л а р н и , ж у м л а д а н , м а ц с а д л а р н и ^ а м кон- 
крет (аниц) м а ^ с а д г а ^ а р а б бориш йули билан т а р т и б г а кел- 
тириш д ем акд ир. Т аъ л и м м а ц с а д л а р и таксономияси п ерархи к 
тузилиб, унда умумий м а ц с а д д а н конкрет м а ^ с а д г а ^ а р а б бо- 
рилади. Умумийдан конкрет м а ц с а д г а ^ а р а б бориш техн ол о­
гиясининг б ош лангич ва якуний 
н у ^ т а л а р и
м а в ж у д
булиб, 
у л а р д а икки хил, узаро д ах л д о р ж а р а ё н акс этад и: умумийдан 
аниц м а ^ с а д томонга ^ а р а к а т — бу таъ л и м н и р е ж а л а ш т и р и ш
ж а р а ё н и д и р : ани^ м а ц с ад д а н умумий м а ^ с а д г а томон си л ж и ш
— бу таъ ли м н и бевосита а м а л г а ошириш, уни цуриш, бошца- 
риш, н а з о р а т ^и лиш ж а р а ё н и д ем а к д и р . Т а ^ л и л н и биринчи йу- 
н ал и ш да н бош лаймиз.
Таъли м н и нг умумий мацсади. 
Умумий м а ^ с а д ж а м и я т н и н г
м а к т а б олдига ^уйган и ж тимоий т а л а б и г а
ку р а ан и цл анади . 
Ж о н а ж о н м а м л а к а т и м и з и сти ^л ол га эриш иб, унинг исти^боли 
кузи м и зга нур, ц ал б и м и зга гурур бериб турган ^озирги кун лар- 
д а У збекистонимизнинг етук фуцароси — комил инсонни етиш- 
тириб чицариш м а к таб н и н г бош вази ф ас и д и р. П резид ен ти м и з 
И. А. К ари м овни н г ^уйидаги сузи т а ъ л и м н и н г умумий м а ^са- 
дини б ел ги л а ш д а асосий улчов б ула олади: « Б и з комил инсон 
тарби яси н и д а в л а т сиёсатининг усгувор со>;аси деб эъл он
1
$ил- 
ганмиз. Комил инсон д ег ан д а биз, ав в ало, онги юксак, муста- 
к,ил ф и крл ай олад иган, хулц-атвори б и л ан
у з г а л а р г а
и бра т 
б улади ган билимли, м а ъ р и ф а т л и
к и ш и л ар н и
туш унам из».*
* Хозирги п айтда таълим таксоном иясига оид цатор изланиш лар мав­