О. Р о з щ о в, С. O f a e b, М. М а Х м у д о в, Б. А д и з о в

1) з^озирги з^аётнинг ицтисодий, сиёсий, ижтнмо- 
ий в о ц е ал ар и н и урган и ш ; 2) т а р и х д а н бугунги 
з^аётга 
турри 
к е л а д и г а н в о ц е ал ар н и У^иб чи^ищ.
Н а т и ж а — 1) т а р и х и й ва з^озирги в о ^ е а л а р н и н г
у х ш а ш
ва 
ф а р ц л и то м он л ари ни т а в д о с л а ш ; 2) з^озирги пай т в оцеал ари - 
нинг б у н д ан кейинги р и вож и хусусида ф а р а з л а р айтиш; 3) уз 
ф а р а з л а р и н и утм и ш т а р и х и д а н ол ин ган ф а к т л а р б и л ан нсбот- 
л аш .
Н а т и ж а н и баз^олаш — к а м и д а 60% 
ж а в о б
у^итувчининг 
ф и кри га, 40% ж а в о б у р т а баз^о м ицдорига мое булиш и лозим.
Энди этал он н и н г тузи лиш ин и у рган и ш га 
утам из. 
Бун ин г 
учун ю ^ о р и д а к е л ти р и л ган э тал о н м а тн л ар и н и д и о д а т билан 
ук;иб, уш б у с а в о л л а р г а ж а в о б ^ а й т а р и ш г а
х а р а к а т
цилинг: 
1) Уцув м а ц с а д л а р и н и ш а к л л а н т и р и ш д а цайси суз т у р к у м и г а
оид сУзлар&ан ф о й д а л а н и л а д и ? 2) Э т а л о н д а цУлланган 
м а^- 
с а д л а р н и ^ а н д а й т о и ф а л а р г а а ж р а т и ш мумкин? 3) Э т а л о н д а
«кириш » в а «чициш»га ц ан д а й тер м и н л ар турри 
ке ла д и ? 4) 
Э та л о н га «кириш» ва «чициш »гача б улга н м а с о ф а д а н и м а л а р
бор?
Муз^окамани 1-саволдан б ош л ай м и з. Б у н д а н кейин ай ти ла- 
д иган ёки ё зи л а д и г а н з^ар бир ф и к р д ан кейин ю ^о р и д а к е л т и ­
ри л га н э т а л о н л а р н и я н а бир бор Уциб чицинг.
Э та л о н т а р к и б и д а ги м з ц с а д л а р н и ш а к л л а н т и р и ш учун ф еъ л
суз 
т у р к у м и г а оид с у з л а р д а н ф о й д а л а н и л а д и . М а т е м а т и к а г а
оид э т а л о н д а цУгбиш, урганиш,* гипотетик ф а р а з л а р айтиш, т а н ­
л а ш , ц у л л а ш , ечиш, т а р и х га оид э т а л о н д а Урганиш, уциб чициш, 
тац ц о сл аш , ф а р а з л а р айтиш, и сб о тл аш к а б и ф е ъ л л а р д а н фой- 
д а л а н и л г а н . Б у ф а к т л а р д а н ч и ^ а р и л а д и г а н
хулосани 
э с л а б
26

---

цолинг: э т а л о н д а берилган м а ^ с а д л а р , у л а р г а оид восита, на- 
т и ж а л а р ф еъ л суз туркум ига дойр сузл ар воситасида ш а к л л ан - 
ти ри л а ди (ё зи л а д и ).
2-саволга оид хулосани узл аш ти р и б олинг: э т ал о н д а 
^ул- 
л а н г а н уцув м а ^ с а д л а р и мо^ияти ж и ^ а т д а н икки турли була- 
ди. Умумий уцув м ацсад: геометрик м а с а л а л а р н и ечиш да ижо- 
дир ва систем ёндаш иш ни у зар о цушиш; тари хн и
^аццоний, 
бугунги >^аёт в о ц е ал ар и бил ан б огланган ^о л д а урганиш. Хусу- 
сий ёки о р а л и ^ м а ц с а д л а р . М а т е м а т и к а буйича 
келти ри лган
этал о н д а орали ц м а ^ с а д л а р туртта: теоремани 
у^иб 
чициш, 
с-чишга оид ги п о те зал ар ( ф а р а з л а р ) айтиш, цулай усулл арн и
тан л аш , т а н л а н га н усулни, м а сал ан и ечишга татб и ц этиш. О р а ­
л и ^ м а ц с а д л а р а м а л г а ошгач, н а т и ж а г а эриш илади.
3-саволга оид хулосани э с л а б ^олинг: Эталонга, «кириш »— 
бу умумий уцув м ацсади, ундан «чициш» — эр и ^ ш л га н нати- 
жа.
4-саволга ж а в о б : этал о н га «кириш» ва «чи^иш »гача булган 
м а с о ф а д а о р а л и ^ м а ^ с а д л а р ва у л а р г а ои д^топш ири^лар ётади.
Энди т у р т а л а савол га ^ а й т а р и л г а н ж а в о б л а р н и умум л аш - 
ти рам и з: ?^ар бир эталон и ёрархи к (бир-бирига б огланган, ке- 
йингиси олдингисини та^ о зо э тад и га н ) м а ^ с а д л а р , м а ц с а д л а р
асосида б а ж а р и л и ш и лозим б улган топ ш и ри ц л ар 
ти зи м и д ан
нборат. Э ри ш и л ган н а т и ж а д а а м а л г а
ош и ри лган
мад^садлар 
м у ж а с с а м л а ш а д и . Умумий у^ув маь^садига эриш иш учун а м а л ­
га ош ирилган о р ал и ц м а ^ с а д л а р ва у л а р г а
оид топширшулар 
эталоннинг м а р к а зи са н а ла ди .
Энди э тал он тугрисиДаги тас а в в у р л а р и м и зн и кенгайтириш
м а ^ с а д й д а узб ек тили фан и дан эталон тузиш га утамиз. Бунинг 
учун 8-синфдаги «У ндалм а» мавзусини т а н л ай м и з. Эталонни 
эксперт комиссияси (комиссия раиси мае. О. Р ози^ов, эксперт 
а ъ зо л а р и — сиз, яъни ушбу рисолани м у т о л а а ^и л аётга н хур- 
матли китоб хонлар) тузиш ини унутманг. 
Сиз уз ^аётингизда 
«У ндалм а» туш ун часи га ж у д а куп дуч келгансиз. А ввало, 5- 
синфда, сунгра 8-синфда уциб юрган п а й тл ар д а, энг охирида 
студентлик д а в р л а р и д а у н д а л м а л а р н и ургангансиз. Олий уцув 
ю ртидан кейин «У нд ал м а» м авзуси д а бир неча 
м а р та 
д а р е
утгансиз. Л у н д а цилиб ай тган д а, сиз у н д а л м а г а оид б и л и м л ар
ва уларн и ё ш л а р г а ур гати ш буйича мутахассиссиз. Энди бир- 
га л и к д а «У нд ал м а» га оид 8- синф у^увчисига 
м у л ж а л л а н г а н
этал он тузи ш да ц атн аш а си з. Э тал он тузишни ^ а д а м - б а ^ а д а м
урган ам и з. К ^ л и н а д и г а н и ш л арн и пухта у зл а ш т и р и б олиб, уни 
б ощ ^а м а в зу л а р , б ош ^а уцув пред м етл ари , яъни уз у^ув пред- 
метингиз со^асига кучиришни ^ам унутманг.