O. T. Xusanov o‘zbekiston respublikasining konstitutsiyaviy huquqi darslik toshkent – 2012 Xusanov O. T

§ 2. Konstitutsiyada belgilangan burchlarni bajarish. Konstitutsiya va qonunlarga rioya etish

Konstitutsiyada belgilab kuyilgan har qanday burch fuqarolar uchun bajarilishi shart bo‘lgan majburiyatdir. 47-moddada “Barcha fuqarolar Konstitutsiyada belgilab kuyilgan burchlarni bajaradilar” - deb belgilangan qoida Konstitutsiyaviy burchlarning bajarilishi shart ekanligini ko‘rsatib, barcha Konstitutsiyaviy burchlarning bajarilishini ta'minlashga karatilgan umumiy va rahbariy qoida hisoblanadi. 48-moddada esa bu burch yanada aniqlashtirilgan va doirasi kengaytirilgan. Unga asosan “Fuqarolar Konstitutsiya va qonunlarga rioya etishga, boshqa kishilarning huquqlari va erkinliklari, sha'ni va qadr-qimmatini hurmat qilishga majburdirlar”.

Demak bu birinchidan, har bir fuqaro nafaqat Konstitutsiyaga balki barcha qonunlarga rioya etishga majbur. Bu qonuniylik prinsipini mazmun va mohiyatiga mos kelib, ana shu prinsipni amalga oshishini ta'minlashni nazarda tutadi. Ikkinchidan, har bir kishi-fuqaro boshqa kishilarning huquqlari, erkinliklari, sha'ni va qadr-qimmatini hurmat qilishga majburdir. Shaxs va fuqarolarning huquqiy holatiga taalluqli Konstitutsiya normalarida ham, fuqarolar o‘z huquq va erkinliklarini amalga oshirishda boshqa shaxslarning manfaatlari, huquqlari va erkinliklariga putur yetkazmasliklari shart deyilgan qoida mavjud (Konstitutsiyaning 20-moddasi). Ana shu narsa Konstitutsiyaning asosiy burch to‘g‘risidagi normalarida ham belgilanib, uning majburiyligiga alohida Konstitutsiyaviy maqom berilgan.
Fuqarolarning shaxsiy huquqlarini belgilovchi Konstitutsiya normalarida, har kimga o‘z sha'ni va obro‘siga qilingan tajovuzlardan, shaxsiy hayotiga aralashishdan himoyalanish huquqi berilgan bo‘lsa (Konstitutsiyaning 27-modda), Konstitutsiyaning 48-moddasiga asosan boshqa kishilarning huquqlari va erkinliklari, sha'ni va qadr qimmatini hurmat qilishga faqat davlat organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalarigina majbur bo‘lmasdan, har bir fuqaro ham majbur ekanligi ko‘rsatildi.
Konstitutsiyaning bu moddalaridagi burchlar, jamiyat va davlatning rivojlanishi asoslaridan hisoblanuvchi Konstitutsiya va qonunlarga to‘la va og‘ishmay amal qilish zarurligini, shu asosda ijtimoiy hayotni rivojlantirishni ta'minlashni nazarda tutadi.
Konstitutsiya va qonunlarga rioya qilmaslik xavfsizlikka, fuqarolar manfaatiga, davlat boshqaruviga umuman Konstitutsiyaviy tuzumga katta va jiddiy zarar yetkazadi.
Shuning uchun Konstitutsiyaga va qonunlarga amal qilmasliq ularni har qanday yo‘llar bilan buzish holatlariga turli jinoiy va ma'muriy jazolar belgilanadi. Qonunlarda Konstitutsiya va qonunlardagi burchlarni bajarmaganlik uchun jazo choralarini belgilanishi Konstitutsiyaviy burchlarning ta'minlanishini kafolati hisoblanadi.