O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

Botanik ta’rifi. Tariq 
Panicum L.
avlodiga kiradi, bu avlodning 500ga 
y a q in tu ri b o i i b , s h u la rd a n oddiy ta riq
P. m ilia c e u m L .
eng k o ‘p 
aham iyatga ega va keng tarqalgan. Tariqning bu turidan yorm a (so‘k) 
olinadi.
Tariqning tukchali tariq yoki q o ‘noq 
(S e ta ria italica ( L ) P. В
) deb 
atalad ig an va shu avlodga kiradig an bosh q a tu ri doni (yorm a olish) 
uchun, shuningdek, k o ‘kat oziq va xashak uchun ekiladi.

---

17-rasm. 
Tariq.
1,2-unib chiqish va donlarning to'liq davriarida oddiy tariq;
3-kenja turlarxning ro ‘vaklari; a-sochilgan, b-tarqoq, d-zich, 
e-tuxumsimon cho ‘ziq zich; 4-boshoqcha; 5-donlar 
(о ‘ngda va pastda natural kataklikda)
T ariqning b u tu rlari to ‘pgulining tuzilishiga k o ‘ra bir-biridan farq 
q ila d i. O d d iy ta r iq n in g t o ‘p g u li 
o d d iy r o ‘v a k , q u n o q n ik i esa 
boshoqsim on r o ‘vak b o ia d i (18-rasm).
Oddiy tariq 
(P. m iliaceum
) quyidagi belgilari bilan tavsiflanadi.
Ildiz tizimi ju d a sershox popuk ildiz b o iib , yerga 1-1,5 m gacha kirib 
boradi.

---

Poyasining b o ‘yi 50-150 sm ga yetadigan ichi kovak poxolpoya b o iib , 
yum shoq tukchalar bilan qalin qoplangan. Tariq tuplanishi, y a’ni 2-5 ta 
poya chiqarishidan tashqari, shoxlanish, boshqacha aytganda, poyasining 
yer usti b o ‘g ‘im laridan chiqadigan r o ‘vakli k alta yon novdalari hosil 
qilishi m umkin. 
1
Barglari birinchi guruh g ‘alla o ‘sim liklarining bargiga q a ra g a n d a
birm uncha enli b o iib , novi ham da barg y ap ro g in in g yuqori yuzasi tukli. 
Tilchasi kalta, quloqchalari b o im ay d i.
To‘pguli r o ‘vak, 10 sm dan 60 sm gacha uzunlikda, zichligi va shakli 
har xil b o ia d i. R o ‘vagining o ‘qi yaxshi rivojlangan, t o ‘g ‘ri yoki egik 
b o ia d i. Y on shoxchalari 10 sm dan 40 sm gacha uzunlikda b o iib , r o ‘vak 
o ‘qiga n isb atan h a r xil b u rch ak ostid a y o ‘n alad i va birinchi h am d a 
ikkinchi tartib shoxchalar chiqaradi. T ariqning b a ’zi shakllarida yon 
shoxlarining asosida «yostiqchalar» deb ataladigan yo‘g‘onlashm a hosil 
b o ia d i, boshqa shakllarida bunday «yostiqchalar» bo im ay d i.
R o ‘vak shoxchalarining uchida k o ‘pincha bir gulli, b a ’zan ikki gulli 
b itta boshoqcha hosil b o ia d i. B oshoqchada uch ta boshoqcha qipig‘i 
b o ia d i, bularning ikkitasi yirik b o iib , boshoqchani o ‘rab turadi. Ikki 
b a ra v a r k a lta b o i a d i g a n u ch inch isi esa re d u k siy a la n g a n ik k in c h i 
boshoqcha q o ldig id ir.
Guli ikki jinsli b o iib , o ‘zidan changlanadi. T o i a rivojlanm aydigan 
ikkinchi guli k o ‘pincha oq yoki rangsiz parda k o ‘rinishida qoladi. Ikkita 
gul qobig‘i qattiq yaltiroq, h a r xil tusda b o iib , donni m ahkam o ‘rab
turadi va yanchish vaqtida don bilan birga to ‘kilib tushadi.
Mevasi p o ‘stli m ayda don tuxumsimon cho‘ziq yoki sharsimon, h ar 
xil rangda - qizil, oq jigarrang va boshqa rangda b o ia d i, 1000 donasining 
vazni 5-8 g. Donining p o ‘stliligi 18-25%.
Oddiy tariq turi I.B.Papov tasnifiga muvofiq 5 ta kenja turga b o iin a d i. 
Bular r o ‘vagining yirik-maydaligi, zichligi, yoyiqligi, yon shoxchalarining 
ro ‘vak o ‘qidan chiqish burchagi va shu shoxchalar asosida «yostiqchalar» 
bor-yo‘qligiga qarab bir-biridan farq qiladi.
T ariqning 0 ‘zbekistonda Saratovskoye-853 navi tum anlashtirilgan, 
xolos.