O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

hosil bo ‘lish davrlarida; 3-ekma ко ‘к no ‘xat fertil bo ‘g ‘imi bargi bilan; 4-dala no ‘xati 
gullash, mevalarning hosil bo ‘lish davrlarida
Botanik ta’rifi. 
K o‘k no‘xat Pisum L.avlodiga mansub b o iib , bir necha 
turni o‘z ichiga oladi. Shulardan Pisum sativum L., ya’ni ekma madaniy 
n o ‘xat eng katta ahamiyatga ega b o iib , keng tarqalgan o ‘simlikdir. 
N o‘xatning bu turi bir necha kenja turga boiinadi. Shulardan eng asosiy 
subsp. sativum kenja turi -oddiy ekma n o ‘xat (ko‘k n o ‘xat) va subp. 
arvense kenja turi - xashaki ko‘k no‘xatdir. Ekma ko‘k no‘xat bir yillik 
o ‘t o ‘simlik b o iib , ko‘pincha yotiq holda o ‘sadi, bo‘yi 25 sm dan 250 
sm gacha yetadigan tuksiz poya chiqaradi.
Yotiq holda o ‘sadigan navlari bilan bir qatorda poyasining asosan 
ustki qismi yo‘g‘on boiadigan navlari ham bor. Bular shtamb navlar

---

deb aytiladi. Bu xildagi poya vertikal holatini yaxshi saqlaydi va kamroq 
egiladi.
Ildizi tuproqqa 1 m gacha chuqur kirib boradigan o‘q ildiz.
Barglari 2-3 juft bargcha chiqariladigan juft patsimon murakkab barg, 
ular jingalaklar bilan tugaydi va yirik yon bargchalar chiqaradi.
26-rasm. 
K o‘k rvo'xat.
1-dukkakli о ‘simliklar urug ‘ining tuzilishi; po ‘stli urug'
(A );p o 'stsiz (V), bitta urug'pallasi olingani (D ); a-urug' dastasi (kindigi); 
b-dastaning izi; d-xalaza; e-ildizcha; f-urug‘palla; g-ildizcha; h-kurtakcha; 2-turli 
rangdagi urug'lar; 3-chirish (a) va don uchun ekiladigan (b) к о ‘k no ‘xat mevalari;
4-oddiy (a), shtamb (b) va yarim shtamb (d) poyali о ‘simliklar

---

Gullari yirik, gultojisi har xil rangda, gul bandda bitta yoki ikkitadan, 
poyasi yo‘g‘on navlarda esa ko‘pincha uch-yettitadan bo‘lib joylashadi.
Dukkaklari 3-10 ta urug‘ tugadi, to ‘g‘ri yoki egilgan, xanjarsimon 
yoki tasbehsimon, ko‘pincha sariq rangda bo‘ladi. Dukkaklari yetilganda 
chatnab ketadi.
U rug‘i k o ‘pincha yirik, yumaloq, burchakli yoki burchakli-kvadrat 
shaklda, yuzi silliq yoki burishgan bo‘ladi.
Donning rangi har xil oqdan qoragacha boiadi. 1000 donasining vazni 
40 g dan 400 g gacha, o'rtacha 150-250 g gacha yetadi.
N o'xatning kenja turlari quyidagi belgilari bilan tavsiflanadi (18- 
jadval).