O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

Mahalliy no‘xat tur xillari guruhini aniqlash. 
Subsp. euroasiaticum
 
kenja 
turi doirasida ham, xuddi qolgan uchta kenja turdagi kabi, bir necha 
mustaqil tur xillari guruhi farq qilinadi. U lar o'simlik tupining b o ‘yi, 
shakli hamda gulining rangi bilan bir-biridan farq qiladi:
1. Jan u biy Y evropa guruhi -
p r o le s boh em icu m G. R or .
 
Tupi 
shoxlanadi, gullari qizil-pushti rangda.
2. 0 ‘rta Yevropa guruhi -
proles trancaucasicum G. P op.
Tupi bo‘ydor, 
lekin awalgisidan ko‘ra pastroq (30-40 sm), bir oz yoyiq, gullari oq.
3. Anatoliya guruhi -
proles turcicum G. Pop.
 
Tupi o ‘rtacha b o ‘yli 
(25-30 sm), uch tomoni yoyiq, gullari oq.
Mahalliy n o ‘xat tur xillarini aniqlash. Yuqorida aytib o'tilgan har 
bir guruhdagi tur xillarining asosiy belgisi donning shakli, rangi, poyasi 
va shoxlarining rangidir. Urug‘i sharsimon, yumaloq, burchakli shaklda 
b o ia d i.
Sharsimon urug‘i ekma ko‘k no‘xat urug‘iga o ‘xshaydi, faqat kichik 
tumshuqchasi b o iad i.

---

Yumaloq urug‘i ukki boshiga o ‘xshaydi. Tumshuqchasi ilmoqsimon 
qayrilgan. U rugiarining sirti ko‘pincha burishgan boiadi. Urug‘ kertigi 
(kindigi) yumaloq. Urug‘ p o ‘sti odatda rangsiz.
Burchakli urug‘i qo‘y kallasiga o‘xshab ketadi. Tumshuqchasi uzun, 
bir oz egilgan. Urug‘ kertigi (kindigi) tuxumsimon cho‘ziq shaklda. Urug‘ 
po‘sti deyarli rangli boiadi.
0 ‘zbekistonning barcha sug'oriladigan va lalm ikor hududlarida 
(tekisliklami hisobga olmaganda) jaydari no‘xatning Zimistoni, Lazzat, 
Uzbekistanskiy-32, Yulduz navlari tumanlashtirilgan.
Zimistoni. 
Tojikiston dehqonchilik ilmiy tekshirish institutining navi 
D ushanbinskiy-78x Tadjikskiy-10 navlarini chatishtirish yo‘li bilan 
yaratilgan.
Muallif. Pirmaxmadov K.
1976-yildan Q ashqadaryo viloyatining lalm ikor yerlarida davlat 
ro ‘yxatiga kiritilgan.
Turkestanika - Albestens tur xiliga mansub. O'simlik tik turuvchan 
shaklda, yuqori qismi yoyiq, bo‘yi 25-27 sm, bargi elipssimon, tishchali, 
to ‘q yashil, o‘rtacha yirik. Guli tashqi, yakka, oq. Dukkagi rombsimon, 
tumshuqchali, sertuk, bir-ikki, kamdan-kam hollarda uch urugii. Urug‘i 
burchaksimon (qo‘ybosh), och pushti, g‘adir-budir, mayda, don pallasi 
sariq. 1000 ta donining vazni 170,0-175,0 g.
1998-2000-sinov yillarida lalmikor nav sinash shoxobchalarida o ‘rtacha 
don hosildorligi gektaridan 4,4 sentnerga teng. Lalmikor yerlarda ob- 
havo qulay kelgan yillari urugining hosildorligi 13,0-14,0 s ga yetadi. 
N av o ‘rtapishar, o ‘sish davri 68-71 kun. Q urg‘oqchilik va dukkak 
yorilishga bardoshli. T a’m sifati yaxshi, no‘xati bir tekis pishadi. Oqsil 
m iqdori 26,6-27,2 %, askaxitoz bilan zararlanishga bardoshli. Sifat 
b o ‘yicha qimmatbaho no‘xat navlari qatoriga kiradi.