O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

27-rasm. 
N o‘xat.
1,2-unib chiqish va gullash-meva hosil qilish bosqichlarida; 
3-poyaning qismi; 4-meva; 5-urug ‘
N u t qadim gi ekin h iso b la n ad i. U ning q o ld iq lari F a la stin
qazilmalaridan topilgan. Nutning vatani Kichik Osiyo yovvoyi holda 
o ‘sadigan turlari topilmagan. N ut Hindiston va Pokistonda ko‘p ekiladi. 
N ut lalmikorlikka xos ekin bo iib , tekislikdan tashqari barcha joylarda 
y etish tirilad i. T o g i i jo y la rd a n u t dengiz sath id an 1900-2000 m 
balandlikda ekiladi.
Botanik ta’rifi. 
Mahalliy n o ‘xat Cicer L. turkumiga mansub b o iib , 
27 ta tum i o ‘z ichiga oladi.
Shulardan faqat bitta turi - madaniy mahalliy no‘xat (Cicer arietinum 
L) eng ko‘p tarqalgan. M adaniy jaydari n o ‘xat bir yillik o ‘t o ‘simlik 
b o iib , tuproqqa 1-1,5 m gacha kirib boradigan o ‘q ildiz chiqaradi.

---

Poyasi to ‘g‘ri tirsaksimon yoki yotiq, bo‘yi 25-27 sm bo‘lib, shoxlab 
o ‘sadi. Tekislik-tepalik lalmikor yerlarda poyasining bo‘yi o ‘rta hisobda 
24 sm b o iib , 15 sm dan 40 sm gacha o ‘zgarib turadi.
Barglari kalta, bandi toq patsimon, juft bargchalarining soni 5-8 ta, 
bargchalari mayda, arra tishli bo'ladi.
M ahalliy n o ‘x at o'sim ligi b utunlay bezli tu k ch alar bilan qalin 
qoplangan bo‘ladi, bu tukchalar organik kislotalar (oksalat, olma kislota) 
ajratadi. Gullari mayda bo‘lib, barg qoltiqlarida yakka-yakka joylashadi, 
har xil rangda (oq pushti, qizil-binafsha rang va hokazo) bo‘ladi.
D ukkaklari qavariq, romb yoki tuxumsimon cho‘ziq shaklda, bir- 
ikki, goho uch urug‘li, 1,4-3,5 sm bo‘ladi.
U r u g ‘i d o ‘m b o q c h a li yo k i g ‘a d ir-b u d ir, tu m sh u q c h a si b o r, 
sharsim on yum aloq yoki burchakli shaklda, h a r xil ran g d a (och 
sariqdan qoragacha). 1000 donasining vazni 100-600 g, o ‘rtacha 160- 
360 g keladi. M adaniy mahalliy n o ‘xat (S.arietinum L)ni prof. G.M. 
Popov to ‘rtta kenja turga ajratadi. Shulardan mamlakatimizda bittasi
- subsp. euroasiaticum G. Ror. kenja turi aham iyatga ega. M ana shu 
kenja turga kiradigan tur xillari va navlari baland b o ‘yli o ‘simliklardir. 
U la r ra n g i o ch iq , o ‘rta c h a y irik , sh a k li y u m a lo q b o ‘la d ig a n
tum shuqchali u ru g 1 tugadi. D o ‘m boqchali u ru g ‘lar ahyon-ahyon 
uchraydi.