O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

SA V O LLA R
1. Yasmiqning ahamiyati, ekin maydonlari va hosildorligi.
2. Yasmiqning tuzilishi va navlari.
3. Yasmiq yetishtirish texnologiyasi.

---

4.6. Burchoq
Xalq xo‘jaligidagi ahamiyati. Burchoq oziq-ovqat, yem-xashak va 
texnikaviy ekin sifatid a ekiladi. K o ‘k n o ‘xatga q arag a n d a uning 
tarkibida oqsil moddasi k o ‘proq. U rug‘i tarkibidagi oqsil miqdori 26,4- 
34,3 foizni tashkil etadi. Burchoqning b a ’zi turlarida oqsil miqdori 47 
foizgacha b o ia d i. B urchoqda oqsil m iqdori shimoliy h u d u d lard a 
ekilgandan ortiqroq b o ia d i. Bundan tashqari unum dor tuproqlarda 
yetishtirilganda burchoq urug‘i, poyalarida ham oqsil miqdori ortadi. 
Burchoq urugiaridagi oqsil tuzli eritmalarda erishi bilan xususiyatlidir. 
Oqsillar umumiy yigindisining 54-85 foizi suvda eriydi. Burchoqning 
k o ‘k poyasi qurigan paytda ham mutlaqo dag‘allashmaydi. Poxol va 
t o ‘poni to ‘yimliligi bilan suli som oni va to ‘ponidan ustun turadi. 
Q o ram o l va c h o ‘c h q a la r b o sh q a o ‘sim lik la rn in g k o ‘k po yasiga 
qaraganda (sudan o ‘ti, javdar) burchoqning ko‘k poyasini xush ko‘rib 
iste’mol qilishadi. Poyalarida yog‘ochlik juda sust to ‘planadi, dukkakli 
o ‘simliklar ichida burchoq doni hazm boiishining yuqoriligi bilan ustun 
turadi. Tajribalarda kuzatilishicha, burchoq donining 95 foizi iste’mol 
qilgan qo‘ylar tomonidan o ‘zlashtirilgan. Agarda cho‘chqalarning ovqat 
ratsioniga 25 foiz burchoq doni qo‘shilsa, ularning semirishi tezlashadi. 
C ho‘chqalarga ko‘k n o ‘xat bergandan k o ‘ra burchoq berish foydalidir. 
Agarda qoramollar, cho‘chqalarning kunlik ratsioniga 2-2,5 kg burchoq 
doni q o ‘shilsa, ularning mahsuldorligi sezilarli darajada oshadi. Burchoq 
u r u g ia r i oqsilidan to ‘qim achilik, plastm assa sanoati, faner ishlab 
c h iq arish d a ish la tila d ig an kazein yelim lari o lin ad i. B urch o q d an
olinadigan kazein yelimlari o ‘zining chidamliligi va sifati bilan ko'pgina 
yelim lardan u stun turad i. B urchoq qadim gi o ‘simlik hisoblanadi. 
Janubi-sharqiy Osiyo va O lrta dengiz mamlakatlarida burchoqni tosh 
orasida o ‘stirilganligi m aiu m . Hozirgi kunda Hindiston, Afg'oniston, 
E ro n va T u rk iy a d a k o ‘p la b ek ilad i. Shu q a to rd a U k ra in a , 
Boshqirdiston, Chuvashiston, Tatariston, Kavkazorti va Markaziy Osiyo 
Respublikalarida ham ekiladi.