O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

Leukurum-3. 
0 ‘zbekiston donchilik ilmiy tekshirish instituti («Don» 
ilmiy ishlab chiqarish birlashm asi)ning seleksiya navi 0 ‘zbekiston 
o ‘sirqlikshunoslik ilmiy tekshirish instituti to ‘plamining Turkiya (K- 
16034) namunasidan yakkalab tanlash y o ii bilan yaratilgan.
Mualliflar: Pokrovskiy N.V., Aminov M.A., Mamirov N.M.
1995-yildan Jizzax, Samarqand, Toshkent viloyatlarining lalmikor 
yerlarida kuzgi ekish muddatida davlat ro ‘yxatiga kiritilgan.
Duvarak (biologik bahorgi), leukurum tur xiliga mansub.
B oshogi naysimon, mayda (5-6 sm), oq, tuksiz. Q iltig i uzun, oq, 
nimtarqoq, yo‘g‘on, dag‘al, boshogidan 1,5-2,0 barobar uzun.
Boshoq qipig‘i lansetsimon. Kam tomirlangan. Yelkasi tor kesilgan 
va to ‘g‘ri, choki aniq, chok tishchasi, kalta o ‘tkir.1000 ta donining vazni
41.0 g.
0 ‘rtapishar, o ‘sish davri 146 kungacha (erta bahorda t o i a unib 
chiqqanda). 1995-1999-sinov yillarida don hosildorligi respublikaning 
G ‘allaorol va Qamashi lalmikor nav sinash shoxobchalarida gektaridan
15,6-22,0 sentnerga teng.
Nav yotib qolish va to ‘kilishga bardoshli. Qurg‘oqchilikka chidamliligi 
yuqori (5,0 ball). Qishga chidamliligi o ‘rtacha 4,0 ballga teng, lekin 
0 ‘zbekiston sharoitida yaxshi qishlamaydi.
Qishloq xo‘jalik kasalliklari va hasharotlar bilan kuchsiz darajada,
19.0 % atrofida zararlanadi.
N avning texnologik va m akaronlik sifati yaxshi: oqsil m iqdori 
(protein) 14,0 %, kleykovina 31,0-34,0 %. Makaronning pishish sifati va 
uning umumiy bahosi yaxshi.
Marvarid. 
0 ‘zbekiston donchilik ilmiy tekshirish instituti («Don» ilmiy 
ishlab chiqarish birlashmasi) ning seleksiya navi.
Geografik joylashuvi jih atdan farqlanuvchi navlarni chatishtirib 
olingan A ltin -b u g ‘doy x Y ubileynaya x M elyanopus-2 duragay
kombinatsiyasidan yakkalab tanlash y o ii bilan yaratilgan.
Mualliflar: Mamirov N.M., Beknazarov N.B., Xaytbayev A., Meyliyev 
T.M., Axmedjanova D.A., Amanov A.A., Mansurova X.I.
1998-yildan Qashqadaryo viloyatining lalmikor yerlarida kuzgi ekish 
muddatida davlat ro ‘yxatiga kiritilgan.

---

Duvarak (biologik bahorgi), melyanopus tur xiliga mansub, boshog‘i 
naysimon, oq, o ‘rtacha uzunlikda, zich, tukli. Boshoq qipig‘i elipssimon 
shaklda, kam tomirlangan, boshoq qipig‘ining tishchasi o ‘tkir, qiltig‘i 
uzun, dag‘al, kuchsiz yoyilgan, qora.
D oni yirik, tuxum sim on ch o ‘ziq-naysim on, oq, q ah rab o tusli, 
shishasimon, ariqchasi o ‘rtacha. 1000 ta donning vazni 38,7 g. 1994-1999- 
sinov yillari o ‘rtacha don hosildorligi Qamashi va G ‘allaorol nav sinash 
shoxobchalarida gektaridan 21,7-15,0 sentnerga teng.
0 ‘rta ertapishar. 0 ‘sish davri ayrim sinov yillarida 160-180 kungacha. 
Yotib qolish, to ‘kilish, qurg‘oqchilikka bardoshli, qishga chidamliligi
5.0 ball.
Qishloq xo‘jalik kasalliklari va hasharotlari bilan kuchsiz darajada
10.0 % gacha, ob-havo noqulay kelgan yillari 24,0 % gacha zararlanadi.
N avning texnologik va m akaronlik sifati yaxshi: oqsil m iqdori
(protein) 16,2 %, kleykovina 31,5%. Makaronining pishish sifati va uning 
umumiy bahosi yaxshi (4,0 ball).
Mamlakatimizda don yetishtirish hamda sug‘oriladigan maydonlar 
hosildorligini oshirish muayyan tuproq va iqlim sharoitiga mos bug‘doy 
n av larin i ekish bilan b o g iiq . C hunki kuzgi b u g ‘doy n av lari 
m am lakatim izning b arch a m in taq alarid a ham hosildorligi bir xil 
b o im ay d i. Bitta nav m uayyan m intaqada tezpisharlik, hosildorlik, 
k asallik larg a chidam lilik x u susiyatlarin i nam oyon qilsa, bosh q a 
m intaqada buning aksi b o iish i yoxud bu xususiyatlar to iiq yuzaga 
chiqmasligi mumkin. X uddi shuning uchun keng joriy etilayotgan 
navlarga nisbatan seleksiyachilar m a’lum mintaqani tavsiya etadilar. 
Aynan shuning uchun ekin m aydonlarga joriy etilayotgan o ‘simlik 
navlarini xaritalash amalga oshiriladi. Ekinlardan yuqori hosil olish uchun 
har bir navning o ‘ziga xos va mos agrotexnik tadbirlarini qoilash lozim. 
Hosildorlik ekin maydonlarini k o ‘paytirish evaziga emas, balki yangi, 
yuqori hosilli navlami yaratish va ishlab chiqarishga tatbiq qilish, ilg‘or 
agrotexnik tadbirlarni qo ilash hisobiga oshirilishi kerak.
Respublikamizda gektaridan 60-70 sentner va undan oshirib hosil olish 
imkoni mavjud, chunki kasalliklar va zararkunandalarga chidamli, 
noqulay tu p ro q iqlim sharo itig a mos keladigan b u g ‘doy navlari 
yaratilgan. H ar bir navning o ‘ziga xos texnologiyasining ayrim
elem entlarini g ‘alla yetishtirilad ig an m intaqaning tup roq -iq lim
sharoitlarini hisobga olgan holda yaratish maqsadga muvofiqdir.

---