O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

0 ‘g‘itlash. 
Kuzgi bug‘doy tuproq unumdorligi va o ‘g‘itlashga juda 
talabchan. U 1 sentner don va shunga muvofiq somon hosil qilish uchun 
3,7 kg azot, 1,3 kg fosfor va 2,3 kg kaliy o ‘zlashtiradi. 0 ‘g‘itlash hamma 
turdagi tuproqlarda kuzgi bug'doy hosilini oshiradi.
Sug‘oriladigan yerlarda, kuzgi bug‘doydan yuqori hosil olishning 
shartlaridan biri yetarli miqdorda o ‘g‘itlarni solishdir. Tajribalarning 
ko‘rsatishicha, sug‘oriladigan yerlarda, o ‘g‘itlar kuzgi bug'doy hosilini 
gektardan 26-36 sentnerga oshiradi.
Kuzgi bug'doy 60 s/ga don hosil shakllantirganda oziqa moddalariga 
talabi o ‘rtacha 200-220 kg azot, 60-80 kg fosfor, 130-14 kg kaliyni tashkil 
qiladi. Ammo u nam bilan ta ’minlanganlik, nav, mineral oziqlanish 
darajasiga bogiiq.
Rejalashtirilgan hosilga o ‘g‘it m e’yorlari belgilanganda hosil bilan 
chiqib ketadigan asosiy oziqa moddalari, o ‘simlik tomonidan solingan 
o ‘g‘itlar va tuproqdan oziqa moddalarning o'zlashtirish koeffitsiyenti 
hisobga olinadi.
0 ‘g‘itlash me’yorini belgilashda qaysi oziqa elementi yetishmasligi, 
o ‘simlikning boshqa elementlarga ham ehtiyoji hisobga olinadi.
Sug‘oriladigan yerlarda m a’danli o 'g itla rn i yerni haydash oldidan, 
ekishda va kuzgi bug‘doyning o ‘suv davrida berish yaxshi natija beradi.
K uzgi b u g ‘doy sug ‘oriladigan y erlarda o ‘stirilg an da m a ’danli 
o ‘g ‘itlarn i, ayniqsa, azotli o ‘g ‘itlarn i k o ‘p talab qiladi. 0 ‘simlik 
naychalash va boshoqlash davrlarida azotli o ‘g‘itni eng ko‘p o ‘zlashtiradi. 
Bu davrda azotli oziqlanish me’yorida bo‘lsa, boshoq yaxshi rivojlanadi, 
undagi boshoqchalar hamda don soni oshadi.
Kuzgi b ug‘doy o ‘sish davrining dastlabki haftalarida fosfordan 
ja d a l fo y d alan ad i va tu p lan ish d a n gullashgacha b o ig a n d av rda

---

umumiy o ‘zlashtiriladigan fosforning □ qismini o ‘zlashtiradi. Fosforli 
o ‘g‘itlar ildiz tizimining rivojlanishi, uning kattaligi va hajmi, generativ 
(jinsiy) organlarning shakllanishiga ijobiy ta ’sir k o ‘rsatadi ham da 
qurg‘oqchilik va qishga chidamlilikni oshiradi. 0 ‘simlikning fosfor 
bilan yaxshi t a ’minlanishi, azotli oziqlantirish o ‘simlik tom onidan 
fosfor, kaliy, kalsiy ham da bir qator mikroelementlarni o ‘zlashtirishni 
yaxshilaydi. O rtiq ch a fosfo r o ‘sim likning mis, tem ir, m arganets 
yutishini kam aytiradi.
0 ‘sim likning m e ’y o rid an o rtiq azot bilan oziq lan ish i o ‘suv 
organlarining ortiqcha о ‘sib ketishiga olib keladi va erta bahordagi tuproq 
namligini tez kamaytiradi, ko‘p poyalari nobud boiadi, donlar sifatsiz, 
mayda bo‘lib qoladi. Tup qalinligi yuqori b o igan ekinzorlarda, nam va 
bulutli ob-havoda fosforning yetishmasligi va o'simlikda fotosintezning 
sust o ‘tishi, yutilgan azot va fotosintez mahsulotlari o ‘rtasidagi balansning 
buzilishiga olib keladi.
Azotli o‘g‘itlarni kuzda yuqori miqdorda solish o‘simlikning ortiqcha 
о ‘sib ketishi, yomon qishlashi va nobud b oiish ig a olib keladi. Azot 
yetishmasligi yoki ortiqchasi hosil va sifatning pasayishiga olib keladi. 
0 ‘tmishdoshlar, tuproq agrokimyoviy kartogrammasi hisobga olinib, 
azotli o ‘g‘itlar ekish oldidan kuz va bahorda o ‘sish davrida b o iib
beriladi. Kuzgi bug‘doy, ayniqsa, bahorda azotli oziqlanishga talabchan. 
Bu davrda uni azot bilan ta ’minlash o ‘simlikning tez o ‘sishi, yaxshi 
tuplanishi va mahsuldor tuplarni hosil qilishiga olib keladi.
Sug‘oriladigan yerlarda kuzgi bug‘doyni o ‘stirishda o ‘tmishdoshlar, 
agrokimyoviy kartogram m a, nav xususiyatlari hisobga olinib, yillik 
o ‘g‘itlar miqdori belgilanadi.