O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

Sulining tur xillari. Suli p o ‘stli va p o ‘stsiz donli shakllarga bo iin ad i. 
D oni p o ‘stli suli k a tta -k a tta m aydonlarga, p o ‘stsiz suli p o ‘stli suliga 
qaraganda bir oz kam hosil boiganligi uchun kichik m aydonlarga ekiladi. 
Po‘stli sulining doni gul qobiqlariga yopishib turgan holda b o igan ligi 
uchun qiyin ro q yanchiladi. Suli r o ‘vagining tuzilishiga k o ‘ra osilib

---

o'sadigan (difbusaye M ardv) va ro ‘vakli, y a ’ni bir tarm oqli (orirunalis 
M ordv) turlarga b o iin a d i. Sulining asosan ro ‘vagi osilib o ‘sadigan turi 
k o ‘p tarqalgan b o ‘lib, uning shoxchalari h a r tom onga yoyilgan holda 
o ‘sadi, sh o x ch alari q isqa va r o ‘vak o ‘qiga y o p ishgan b o i a d i . Suli 
r o ‘vagining shakli gul q o b ig in in g rangi va qiltiqli-qiltiqsizligiga qarab 
xillarga b o iin a d i.
Ochiq u ru g ii suli ichida ro ‘vagi osilib o ‘sadigan va gul q o b ig inin g 
rangi oq b o ig a n ikkita: inerm is K o rr (qiltiqsiz) va chinensis Fisch 
(qiltiqli) tu r xillari uchraydi.
9-jadval
Ekma suli turlarining bir-biridan farq qiladigan 
eng muhim belgilari
Turi
Pastki gul
qobig‘ining
uchi
Donining 
asosida supa- 
chasi bor- 
yo‘qligi
Yetilganda don­
ning ajralish 
tavsifi
Ekma suli
Ikkita tish­
chasi bor, 
lekin qil- 
tiqsimon uch- 
lari vo‘a
Supachasi yo‘q, 
pastki don 
sinish may- 
donchasi 
to ‘g‘ri
Doni sinadi, 
yuqoridagi 
donning bandi 
pastkisida 
qoladi
Vizantiya
sulisi
Xuddi
shunday
Supachasi 
yo‘q, pastki 
doni sinish 
maydonchasi 
qiyshiq
Doni sinadi, 
yuqoridagi don­
ning bandi 
o'rtasidan 
uziladi
Qum suli
Uzunligi 
3-6 mm kela- 
digan qil- 
tiqsimon 
ikkita o ‘sim- 
tasi bor
Supachasi yo‘q, 
gul qobiq- 
lari uzun
Doni sinadi
Sulining qiltiqsizligi o ‘sish sharoitiga b o g iiq holda o ‘zgarib turadigan 
belgi hisoblanadi. Agarda yil sernam kelsa, shuningdek yuqori agrotexnika 
qoilan ilgan d a bitta nav sulining o ‘zida qiltiqlari uncha k o ‘p boim aydi. 
Lekin q u rg ‘oqchil kelgan yillari qiltiriq m iqdori keskin o rtib ketadi.

---

R o ‘vagida k o ‘pi bilan 25 % qiltiriq b o is a , bunday boshoqchani suli 
shartli ravishda qiltiqsiz tur xiliga kiritiladi.
M am lakatim izda ekilayotgan suli navlari asosan 3 ta: m utica Al, 
anistata kr., A urea K orn tu r xillariga m ansub. Shulardan oq donli suli 
eng k o ‘p tarq alg an . B o‘z tu p ro q li y erlard a ekiladigan suli (gusea ba 
cenerea) tu r xillari Y evropaning ja n u b id a ekiladi. Qrim ning to g ‘ oldi 
hududid'a uchraydi. Jig arran g suli (bm unea ba m altana) tu r xillari 
noqoratuproq hududdagi quritilgan botqoqzorlarda m uhim ahamiyatga 
ega. Bir taroqli suli ancha kechpishar b o iib , hosildorligi b o ‘yicha r o ‘vagi 
osilib o ‘sadigan sulidan keyingi o ‘rinda turadi.