O 'z b e k is t o n r e s p u r L ik a s L o L iy va o 'r t a m a X s u s t a 'l I m V a z ir L ig I

M uam m oli v a z iy a t- o 'q u v c h in in g m a ’lum psixik holatidir. B unday holat biror 
topshiriqni bajarish (m asala yechish, savolga javob topish) jarayonida ziddiyatni 
anglash tufayli vujudga keladi. A na shu ziddiyatni anglash o 'q u v c h ila rd a predm et 
to 'g 'ris id a g i, ishni bajarishning usuli yoki shartlari haqidagi yangi bilim larni izlash 
ehtiyojini u y g 'o ta d i.
M uam m oli vaziyatlarn i ya ra tish va hal qilishning y o 'llari.
М . I. M axm utov m uam m oli vaziyatlarning tiplarini q uyidagicha bayon qilgan.
Birinchi tip. M uam m oli vaziyatlar k o 'p in c h a o 'q u v c h ila r ilgari o 'z la sh tirg a n
bilim laridan yangi am aliy sharoitda fovdalanishga m ajbur b o 'lg a n id a vujudga 
keladi.
Ikkinchi tip. M asalani m avjud v o 'lla r bilan nazariy hal qilish va tanlangan 
usulni am alg a oshirib b o 'lm a slig i o 'rta sid a zid d iv atlar m avjudligida m uam m oli 
v aziy a t v u ju d g a keladi.
Uchinchi tip. T a ’lim iy m asalani hal qilish b o 'y ic h a am alda erishilgan natija 
bilan o 'q u v c h id a uni nazariy asoslash uchun bilim lar y o 'q lig i o 'rta sid a ziddiyat 
m avjud b o 'lg a n h o ld a m uam m oli v aziy at vuju d g a keladi.
To'rtinchi tip. O 'q u v c h ila r q o 'y ilg a n m asalani yechish y o 'lin i bilm aydigan, 
m uam m oli savolga ja v o b bera olm aydigan, ular yangi faktni izohlash uchun ilgari 
o 'z la sh tirg a n bilim lari yetarli em asligini anglagan holda m uam m oli vaziyat vujudga 
keladi.
M uam m oli ta ’lim m etod lari
Juda k o 'p didaktlar. o 'q itu v c h ila r va m eto d istlar (B abanskiy, L erner. 
M atyushkin, M axm utov, Pishkalo, O kon. F lem inch, M arkov, Sani va boshqalar) 
m uam m oli ta ’lim m asalalarini quyidagi beshta asosiy m eto d lar sifatid a farqlaydilar:
I. Tadqiqot metodi.
119

---

B u 
m etod, 
b irin ch id an , 
bilim larni 
ijodiy 
q o ‘llanishini 
ta ’m inlashga, 
ik k in ch id an , ilm iy b ilish m etodlarini izlash ja ra y o n id a m azk u r m etodlarni va 
u la rn in g q o 'lla n ish in i o 'z la s h tiris h g a qaratiladi. U chinchidan, ijo d k o rlik faoliyati 
x islatlarin i sh ak llan tirad i, to 'rtin c h id a n , ana shunday fao liv atg a qiziqish ham da 
eh tiy o jn i tark ib to p tirish n in g sharti hisoblanadi.