O 'z b e k is t o n r e s p u r L ik a s L o L iy va o 'r t a m a X s u s t a 'l I m V a z ir L ig I
M uam moli boshlctsh bilan bayon qilish
Download 7.14 Mb. Pdf ko'rish
|
Ped
|
6. M uam moli boshlctsh bilan bayon qilish.
0 ‘qituvchi yangi bilim larni bayon qilishni boshlashda m uam m oli vaziyatni yaratsa, keyin o ‘quv m aterialini a n ’anaviy, axborot u su lid a tushuntiradi. T a'lim jara y o n id a axborot texn ologiyalard an foydalanish M am lak atim izd a ta 'lim sohasida ro ’y berayotgan tub y a n g ilan ish lar har bir ta ’lim m u assasasida o 'q u v jaray o n i m etodik ta 'm in o tin i rivojlantirishni talab etadi. Z am onaviy axborot texnologiyalari yaqin yillar ichida pedagogik innovatsiyalarning asosiy m anbai b o 'lib qoladi. T a ’lim o lu v ch ilar uchun m ustaqil bilim olish im koniyatlarini oshirish, ta ’lim ning elektron a x b o ro t resurslarini shakllantirish va rivojlantirish uchun tegishli sharoitlarni y aratish ta 'lim m azm unini takom illashtirishning zaruriy shartlaridan biri sanaladi. Z am onaviy ta ’lim tizim in in g asosini sifatli va yu q o ri texnologiyali m uhit tashkil etadi. U ning y aratilish i va rivojlanishi tex n ik jih a td a n m urakkab. am m o bunday m uhit ta ’lim tizim ini takom illashtirishga. ta ’lim ja ra y o n ig a axborot kom m unikatsiya texn o lo g iy alarin i jo riy etishga x izm at qiladi. B ugungi k unda ilm -fan jad al taraqqiy etayotgan. zam onaviy axborot vositalari keng jo riy etilgan jam iyatda barcha fan so h alarid a bilim larning tez y angilanib borishi, ta ’lim o lu v ch ilar oldiga ularni tez va sifatli egallash bilan bir qatorda, m untazam va m ustaqil ravishda bilim larni egallash vazifasini q o 'y m o q d a. Bu vazifani am alga osh irish d a o 'q itish n in g to ’rtta asosiy m etodidan foydalanish m aqsadga m uvofiqdir. Bular: - tu shuntirish - illyustratsiyalash; - reproduktiv; - m uam m oli; - tadqiqotchilik. 121 B irinchi m etod - tu sh u n tirish illyustratsiyalash o ’quvchi bilan ta ’lim tizim i o 'rta sid a aks aloqaning m av judligini k o 'z d a tutm agani bois uni kasbiy kom pyuter (axborot k o m m u n ik atsiy a texnologiyalari) dan foydalaniladigan tizim larda q o ’llash befoyda. O ’qitishning hisoblash texnikasi v ositalaridan foydalaniladigan, reproduktiv m etodi o ’q u vchiga o ’qituvchi va (yoki) a x b o ro t kom m u n ik atsiy a texnologiyalari tom onidan x ab ar q ilinadigan bilim larni o 'z la s h tirish n i ham da ta ’lim o lu v ch in in g o ’rg an ilg an m aterialni qayta yaratish. uni o 'x s h a s h (analogik) v aziy a tlard a q o ’llashga oid fao liy atin i tashkil qilishni k o 'z d a tutadi. M azk u r m etodni ax b o ro t k o m m u n ik atsiy a tex n o lo g iy alarid an foydalanish bilan q o ’llash ta ’lim ja ra y o n in i tashkil qilish sifatini jid d iy y ax sh ilash im konini bersada, biroq o ’quv ja ra y o n in i a n ’anaviy q o ’llanadigan chizm adan (ax b o ro t k o m m u n ik atsiy a tex n o lo g iy alarisiz) fo y d alan ilg an ig a nisbatan tubdan o 'z g a rtirish g a im kon berm aydi. Bu jih a td a n m u am m o li ham da tad q iq o tch ilik m etodlaridan foydalanish k o ’proq o 'z in i o q lay d i. O ’qitishning m uam m oli m etodi ax b o ro t k o m m u n ik atsiy a tex n o lo g iy alarin in g o ’q uv ja ray o n in i q an d ay d ir m uam m oni q o ’yish va uni hal qilish y e c h im larin i izlash sifatid a tashkil qilish g a oid im koniyatlaridan foydalanadi. A so siy m aqsad ta ’lim o lu v ch ilarn in g bilish faolligini o sh irish g a m aksim al d arajad a k o ’m ak lash ish d an iborat. T a ’lim ja ra y o n id a o lin ay o tg an b ilim lar aso sid a turli to ifad ag i m asalalarn in g y ech ilish i, sh u n in g d ek , q o ’y ilg a n m u am m o n i hal qilish uchun zaru r b o ’ladigan qato r q o ’sh im ch a b ilim larn i olish v a taxlil k o 'z d a tu tilad i. B u n d a axborotni to ’p lash, tartib lash tirish , taxlil v a u zatish g a oid k o ’n ikm alarni eg allash g a alo h id a e ’tib o r q aratilad i. O ’q itish n in g a x b o ro t k o m m u n ik atsiy a tex n o lo g iy alarid an foydalanilgan ta d q iq o tc h ilik m etodi ta ’lim o lu v ch ilarn in g m a ’lum d a ra ja d a ilm iy tex n ik tad q iq o t olib b o rish ja ra y o n id a g i m u staq il ijodiy faoliyatini k o 'z d a tutadi. Bu m etoddan fo y d a la n ilg a n d a t a ’lim faol tad q iq o t, k ash fiy o t va o ’yin natijasi san alad i, b u n in g n atijasid a, o d atd a, y u q o rid a sanab o ’tilg an m eto d lard an fo y d alan ilg an id an k o ’ra y o q im liro q v a m u v affaq iy atliro q b o ’ladi. 122 O ’qitishning m uam m oli m etodi — m etod, o b 'e k t va vazivatlarni ularga ta 's ir o ’tk a z ish jaray o n id a o ’rganishni k o 'z d a tutadi. M uvaffaq iy at qozonish uchun ta ’siriarga ta 's ir qiladigan m uhitning b o ’lishi zarur. B u m a ’noda ten g siz v osita m odellashtirish. y a ’ni real o b 'e k t, vaziyat yoki m uh itn in g dinam ikada im itatsion tasavvuri sanaladi. Eng s o ’nggi texnik y utuqlar k o ’pin ch a ta ’lim ja ray o n id a o 'z in in g m unosib o ’rnini egallagan, bu m a 'n o d a ax b o ro t kom m unikatsiya tex n o lo g iy alari ham istisno em as. O ’quv jaray o n id a k o m pyuterlardan foydalanish b o 'y ic h a dastlabki ta jrib a la r hisoblash texnikasidan foydalanish ta ’lim jaray o n i sam aradorligini sezilarli darajada oshirishi, bilim larni hisobga olish va baholashni yaxshilashi, qiyin vazifalarni hal qilish d a o ’q itu v ch in in g har bir ta ’ lim o luvchiga yakka tartibda y o rd am berishini ta ’m inlashi, yangi kurslarni y aratish va q o ’yishni osonlashtirish kabi im konyatlarni berishini k o 'rsa td i. A x b o ro t kom m unikatsiya tex n o lo g iy alari s o 'z . raqam , tasvir, tovush va b o sh q a k o ’rinishlarda b eriladigan axborotni qayta ishlash uchun keng im koniyatli v osita sanaladi. U larning vosita sifatidagi asosiy xususiyati axborot o lish va q ay ta ishlash bilan b o g 'liq turli xil am allarni bajarish uchun sozlash (d astu rlash tirish ) im koni m avjudligidir. O ’quv jaray o n id a axborot k om m unikatsiya texnologiyalaridan foydalanish foydalan u v ch ilarn in g tafakkur k o ’n ik m alarin i va m urakkab vazifalarni hal qilish m alakalarini rivojlantirishning yangi y o 'lla rin i ochib beradi, ta ’lim ni faollashtirish u ch u n printsipial yangi im koniyatlarni taqdim qiladi. A xborot k o m m unikatsiya texnologiyalari au d ito riy a va m ustaqil m a sh g ’ulotlarni y an ad a qiziqarli, din am ik va ishonchli, o ’rganiladigan axborotning k atta oqim ini oson o 'z la sh tirila d ig a n qilish im konini beradi. A x b o ro t kom m unikatsiya texnologiyalari v o sitalarin in g ta ’lim ning boshqa tex n ik v o sitalarig a qaraganda asosiy ustunliklari nozikligi, ta ’lim ning turli m odellari va algoritm lariga sozlash, shuningdek har bir ta ’lim oluv ch in in g x a tti- harak atlarig a y ak k a tartibda ta 's ir qilish im koniyati sanaladi. 123 B unday v ositalardan foydalanish ta ’lim ja ra y o n in i y an ad a faollashtirish, u n g a tad q iq o tch ilik va izlanuvchanlik xarakterini b a g ’ishlash im konini yaratadi. D arsliklar, televidinya va k in o til'm la rd a n farq I i o ’laroq, axborot kom m u n ik atsiy a texnologiyalari ta ’lim oluvchining x a tti-h a ra k a tig a zudlik bilan ja v o b berish, turli to ifad ag i ta ’lim o lu v eh ilar u chun m aterialni tak ro rlash , tu sh u n tirish , puxtaroq tay y o rg arlik k a ega b o ’lgan t a ’lim o lu v eh ilar uchun yanada m urakkab va o ’ta m urakkab m aterialga o ’tish im koniyatini ta ’m inlavdi. B unda individual su r’atlard a o 'q itis h oson va tabiiy tarzd a am alg a oshiriladi. Shubha y o ’qki, k o ’p hollard a k o m pyuterning afzallik lari to ’g ’risid a gapirib o ’tirish n in g o 'z i n ojoiz. U n afaqat talabalarni m ashaqqatli m eh n atd an ozod qiladi. balki u larga m eh n at talab am aliy to p sh iriq lar bilan chiziqli d astu rlash tirish ham da m urakkab an alitik tad q iq o tlard an foydalanib sh u g ’ullanish im k o n in i beradi. T est m u h arrirlarid an fo y d alan ish talab alarn i m ashinkada te rish d e k o g ’ir ishdan x alos etib, o ’qitu v ch ilarg a berilgan m avzuni u qoniqarli d arajag a y etm ag u n ich a k o ’p m arta q ay ta ishlashni talab ad an talab q ilish im konini beradi. U slubni bu kabi "‘tak ro rla sh ” k o m p y u tersiz m um kin b o ’lm asdi. A v v allari m ash aq q atli, b irin -k e tin tak ro rlan ad ig an o p eratsiy a larg a sarflan ad ig an v a q t endilikda, fik r k uchlanishi va ijodiy y o n d ashuvni talab etadigan y an a d a m uhim . B ilim lar h ajm in in g o rtib borishi va taxlil m eto d larin in g m u rak k ab lash ish i b ilan t a ’lim ni asosan m a ’ru zalam i passiv tin g lash h a m d a o ’quv m atn larin i o ’qish tam oyili aso sid a tash k il etish to b o ra qiyinlashib borm oqda. T an q id iy fik rlash , m u rak k ab m u am m o larn i tush u n ish va hal q ilish m alak alari, ju d a k atta h ajm d ag i d astlabki m a ’lu m o tlarn i foydali um u m lash tirish , q ila o lish , q o b iliy ati b u la rn in g ham m asi k atta a h am iy at kasb etib, talab ad an y a n a d a faol b o ’lishni talab etadi. A ynan, shu nuqtai n azard an k o m p y u ter t a ’lim sohasi uchun n ih o y a td a k en g im k o n iy atlar taq d im qiladi. A x b o ro t k o m m u n ik atsiy a te x n o lo g iy a la ri v o sita la ri o ’q uv ja ra y o n id a q u y id ag i eng m uhim jih a tla ri bilan a lo h id a a h a m iy a tg a egadir: - d ifferen tsial v a in d iv id u al o ’qitish ja ra y o n in i tashkil qilishi; - o ’qish ja ra y o n in i bah o lash , teskari alo q a b o g ’lashi; 124 — o 'z i n i - o 'z i n azo rat qilish va tuzatib borishi; — o ’rganilayotgan fanlarni nam o y ish etishi va ularning dinam ik ja ray o n in i k o ’rsatishi; - fan m avzularida anim atsiya, grafika, m ultiplikatsiya, o v o z kabi k om pyuter va a x b o ro t texnologiyalardan foydalanishi; - o ’quvchitaiabalarga fanni o 'z la s h tirish uchun strategik k o ’n ik m alar hosil qilishi va hokazo. Shuningdek, axborot ko m m u n ik atsiy a texnologiyalari v o sitalarin in g am aliy to m o n i ulardan o ’quv ja ra y o n id a foydalanish va kelgusida ta ’lim tizim id a o ’quv ja ra y o n i uchun m a’lum otlar bazasini va virtual stendlar y aratish d e k m uhim vazit'ani am alg a o sh irish g a zam in hozirlaydi. O ’quv tarbiya jaray o n in in g a x b o ro t m etodik ta ’niinotini am alga oshirishda ax b o ro t kom m unikatsiya tex n o lo g iy alarn in g bajaradigan asosiy vazifasi ikki to m o n lam a m uloqotni ta ’m inlashdir. T eskari aloqasiz, o ’qituvchi va o ’quvchi orasidagi doim iy m u lo q o tsiz o 'q itish m um kin em as. O ’qitish (m ustaqil o 'q ish d a n farqli o ’laroq) ta ’rifiga m uvofiq m uloqotli hisoblanadi. T a ’lim ning kunduzgi shaklida m u loqot im koniyati o 'q u v ja ray o n in i tashkil etish shakli, o ’qituvchi va o 'q u v c h in in g bir jo v d a va bir vaqtda b o 'lish in i taqqozo qiladi. Download 7.14 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|