O zbek iston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxs*js ta’lim vazirligi

T a savvu r obrazlari.
T a s a v v u r o b r a z l a r i x o t i r a n i n g
y a n a d a m u r a k k a b r o q turi b o ‘lib, u l a r n i n g x u s u s i y a t la r i
h a q id a b i r o z tasavvurga e g a m iz . I n s o n d a ra x t, m e v a , g u l
t o ‘g ‘ri s i d a t a s a v v u r g a e g a e k a n l i g i s h u n i k o ‘r s a t a d i k i ,
su b y e k tn in g ilgarigi tajribalari u n i n g o n g id a shu o b r a z l a r n i n g
i z l a r i n i q o l d i r a r e k a n . I l m i y t a d q i q o t l a r d a n m a ' l u m
boMadiki, ta s a v v u r obrazlari e y d e t i k o b ra z la rg a j u d a y a q i n
turadi. Lekin eydetik obrazlar h aqidagi psixologik tahlil s h u n i
k o 'r s a t a d i k i, tasav \'u r obrazlari u n g a q a r a g a n d a a n c h a b o y
b o l i b , o 'z ig a xos xususiyatlari b i la n ajralib turadi. T a s a v v u r
o b r a z l a r i n i n g e y d e t i k o b r a z l a r i d a n f a r q i — t a s a v v u r
o b r a z l a r i n i n g p o lim o d a llik x u s u s i y a t i d ir . B u n i n g a s o s i y
m o h i y a t i ta s a v v u r obrazlari k o 'r i s h , e sh itish , te ri o r q a l i
sezish iz la rin in g tarkibiy q i s m la r i n i b irlashtiradi. M a s a l a n ,
m e v a t o ‘g ‘risidagi tasavvur o b r a z i u n i n g tas h q i k o 'r i n i s h i
(shakli, ra n g i), m azasi, og‘irligi, v a z n i n i o ‘za ro b ir l a s h ti r i b
aks ettirad i.
T a s a v v u r obrazlarining e y d e ti k o b r a z l a r i d a n asosiy fa rq i 
sh u n d a k i. u o kz tarkibiga narsa h aqidagi ta s a w u rla m i a q liy

---

j i h a t d a n q a y t a i s h l a s h n i kiritadi va j i s m l a r n i n g a so siy
xususiyatlarini ajratib, m a ’lum bir kategoriyaga birlashtiradi. 
In s o n gui o b r a z in i faqatgina esga t u s h irm a y d i, balki uni 
m u a y y a n b ir s o ‘z yoki t u s h u n c h a bilan a tay d i, nom laydi 
xususiyatlarini ajratib k o ‘rsatadi, aniq bir kategoriyaga kiritadi.
D e m a k , t a s a w u r o b razlarida o d a m n i n g xotirasi idrok 
q ilingan n a r s a n i n g izini sust ravishda sa q la b q o la d i, a m m o
b ir q a t o r t a a s s u r o t l a r b ilan boyitadi, n a r s a n i n g m a z m u n i 
v a m o h i y a t i n i t a h l i l q i l i b , u h a q i d a g i b i l i m l a r n i ,
t u s h u n c h a l a r n i t a j r ib a bilan b o g 'lo v c h i ijodiy s e rm a h su l 
f a o liy a tn i a m a l g a o s h i r a d i . B u la rn in g b a r c h a s i irodaviy 
s ifa tla r , a q l i y z o ‘r i q i s h , asabiy t a r a n g l a s h u v n a tija s id a
ro ‘y o b g a c h iq a d i .
Xullas, t a s a w u r o b ra z la ri x o tiran in g m u r a k k a b faoliyat 
m a h s u li h i s o b l a n i b , u l a r izchil yoki e y d e t i k o b ra z la rg a
n is b a ta n m u r a k k a b psixologik hodisadir. T a s a w u r obrazlari 
xo tira izlarining m u r a k k a b turi b o ‘lib, u n i n g aqliy ja r a y o n
bilan yaqinligi i n s o n bilish faoliyatining m u h i m tarkibiy 
q is m id a n biri e k a n li g i n i k o ‘rsatadi.