O zbek iston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxs*js ta’lim vazirligi

H is-ruyg‘u yo k i hissiy xotira.
B u x o t i r a h is -tu y g ‘u la r, 
ru h iy k e c h i n m a l a r , hissiyotlar b i z n i n g e h ti y o j la r i m iz va 
qiziqishlarim iz q a n d a y q o n d irila y o tg a n lig id a n , atrofim izdagi 
narsa va h o d is a la rn in g xususiyatiga m u n o s a b a t l a r i m i z q a y
tarz d a am a lg a oshirilayotganligidan d o i m o x a b a r b e r ib turish 
im k o n iy a tig a ega. S h u n in g u c h u n h a r b i r kishining h a y o ti 
va faoliyatida hissiy xotira turi j u d a k a tta a h a m iy a t kasb etadi.
16 Psixologiya 
241

---

V o q e lik d ag i n a r s a va h o d isalard a , o ‘z im iz g a b o 'lg a n
m u n o s a b a t l a r i m i z d a n kelib c h i q a d i g a n y o q im li h a m d a
y o q im siz k c c h i n m a l a r n i esda qo ld irish , e s d a saqlash, esga 
tushirish d an ib o ra t x o tira turi hissiy xotira, d e b ataladi. U lar 
r u h i y a tim iz d a k e c h i r g a n , m a ’nav iy atim izg a t a ’sir qiluvchi, 
x o t i r a m i z d a s a q l a n i b q o lg a n h i s - t u y g ‘u , e h t i r o s , a l a m , 
a r m o n k a b i l a r j o n l a n i s h i d a h a r a k a t g a u n d o v c h i yoki 
o ‘t m is h d a salb iy k e c h in m a la rg a ega b o l g a n h a r a k a tla rd a n
sa q la b t u r u v c h i s i g n a l ta rz id a n a m o y o n b o l a d i . O 'z g a
kishilarning ru h iy holatig a h am d ard b o l i s h , bevosita voqelik 
m o h iy atig a o s h n o l i k , kitob, s a n 'a t, k i n o , t e a t r q a h r a m o n -
lari bilan b irg a lik d a q a y g ‘urish singari in so n tu y g'ulari hissiy 
yoki h i s - t u y g ‘u x o tira sig a asoslanadi.
Hissiy x o tira o ‘z in in g vujudga kelish xususiyati, tezligi — 
d in a m ik a s i, d a v o m iy lig i bilan x o tira n in g b o s h q a tu rla rid a n
m u a y y a n d a r a j a d a ajralib turadi. H a r qaysi o d a m g a tu rm u s h
tajribasidan m a ' l u m k i , q a c h o n la rd ir o lq ig a n k ito bla ridan, 
t o m o s h a q i l g a n k i n o f i l m l a r i d a n , s p c k t a k l l a r i d a n fa q a t 
, , t a a s s u r o t l a r “ g i n a b o g 'l a n i s h l a r z a n j i r i n i y e c h i s h n i n g
dastlabki t u g u n i sifa tid a n a m o y o n b o l a d i . S h u n in g u c h u n
hissiy xotira ijtim o iy ah a m iy a t kasb etib, u m u m iy lik , alohida 
o lin g an o d a m l a r kayfiyatlari bir-b irla rig a o lxshashligi, iliq 
ruhiy m u h i tn i v u j u d g a keltirish yoki n o x u s h k e c h in m a la r
toMqinini v u j u d g a keltirish e h tim oli t o ‘g ‘risida m u lo h a z a
y u ritilayotganligi belgisi sifatida ijtim oiy, g u ru h iy , ja m o a v iy
b a r q a r o r y o k i b e q a r o r k a y f i y a t n i v u j u d g a k e l t i r a d i .
O m m a v i y k a y f iy a t (s h o d lik , g La m - g ‘u ss a , b e z o v ta la n is h
kabilar) s h u t a r z d a g i ehtiros, affekt, stress, shijoat singari 
k e c h i n m a l a r n i k e ltirib c h iq a ra d i h a m d a u la r n i x o tira d a
saqlanishga y o r d a m b eradi, zaruriyat t u g lilganda jonlanishga 
o kz t a ’sirini o 4 k a z a d i .