O zbek iston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxs*js ta’lim vazirligi
|
14-PSIXOLOGIY-E-.G-Goziyev-2011-Darslik
|
M U Q A D D IM A
Borliqdagi narsa va h od isa la rd a n zavqlanish, nafis his- tuy g ‘ularga g ‘arq b o l i s h , a tro f-m u h it jo z ib a s in i c h u q u r his etish, insoniyat y aratgan m o kjizalardan hay a jo n lan ish , s h a x s l a r a r o m u n o s a b a t g a k i r i s h is h m e ’y o r i n i b i li s h psixologiya fani tufayligina o ‘z yechim ini to p a d i. 0 ‘tm ish z ahinatlari-yu hozirgi d a v rn in g iliq nafasi, kelajak ezgu n iyatlari-y u o lam x ay o lati, ijodiy o ‘y -fik rla r, m a n tiq iy m ulohazalar, m u sta h k a m iroda, kuchli xara k ter, yuksak aql-zakovat xususiyatlari v a ularning o ‘ziga xosligi — bu lar- ning barchasi psixologik tah litain g m ahsulidir. T ev a ra k - atrofni sezish, m od d iy d u n y o n i idro k q ilish, z a ru riy m a ’lu- m otlarni eslab qolish, m ustaqil fikrlash, voqelik m o h iy a tin i tu shunish tegishli tarzda psixologiya fani m a z m u n id a g i n a aks etadi va u asta-sekin inson miyasida, o n g id a m ujas- samlasha boradi. Shaxsning fazilatlari, faoliyati, x u lq -atvori, m u o m a - lasi, iining fao llash u v i, r u h iy t u s h k u n l i g i- y u s h ij o a ti , i n t i l u v c h a n l i g i , m a r d l ig i , m e h n a t s e v a r li g i, f id o y i li g i, v a ta n p a rv a r lig i, e ’t i q o d i , d u n y o q a r a s h i , q i z i q i s h i n i n g n a m o y o n boMishi va k e c h is h i, rivojlanishi — b u l a r n i n g ham m asi psixologik q o n u n iy a tla r asosida a m a ig a oshadi. Inso n ning hodisalar, h olatlar, vazifalar va s h a r t - s h a r o it - larga m unosabati o ‘zini o ‘zi anglashda, o ‘zini o ‘zi b a h o - lashda, o'zini o ‘zi nazorat qilishda, o ‘ziga o ‘zi taskin h a m d a b u y n iq berishda, o ‘z ichki imkoniyatlarini r o ‘y o b g a c h i q a - rishda m ujassamlasliadi. I n so n h a m ichki, h a m ta s h q i to m o n d a n o'zini o ‘zi anglashi, milliy o ‘ziga xoslik a lo m a t- lari, betakror nafosat egasi ekanligi, milliy didi ( t a ’bi) — b u la r milliy qiyofa y o r d a m i h a m d a m illiy o ‘z in i o ‘zi ( o ‘zligini) anglashda pishib yetiladi. Milliy qiyofa, milliy xarakter, milliy ong, milliy xulq-atvor, milliy a n 'a n a l a r , m a r o s im la r , r a s m - r u s u m l a r tavsifi, m illiy y o k i e t n o s (elat) psixologiyasi tu z ilm a s id a aks etadi. O ila a ’z olari orasidagi o ‘zaro m u n osa b a tla r, ayol yoki e rk a k la r o ‘rta- sidagi m u lo q o t, voyaga yctg a n lam in g voyaga yetm agan y o s h la r bilan o ‘zaro fikr a lm ash u v i, hir-birlariga t a ’sir o ‘tkazish i, hamkorligi, ham dardligi, o ‘zaro yordam va o ‘z- a ro h u r m a ti, omilkorligi, odilligi m ohiyatan psixologiyada o ‘z ifodasini topadi. O 'y i n , m e h n a t va t a ’lim faoliyatlari saniaradorligi, m aq sa d g a y o ‘nalganlik, mahsuldorlik, bilimdonlik dinam ik- ligi i n s o n shaxsini shakllantirad i, ongini o 's tira d i, turli k o ‘n ik m a va malakalarni tarkib toptiradi. T a ’iim jarayonida fan a s o s la rid a n bilim larni egallash sifati k o ‘p j ih a td a n in s o n n in g diqqatiga, e ’tiboriga, qiziqishiga, fikrlash im ko- niyatiga, aqliy qobiliyatiga, m antiqiy xotirasiga b o g liq . Shu j i h a t d a n hozirgi k u n d a bilim larn i o'zlash tirish k o 'p r o q t a ’lim iy o ‘qu v vositalariga, yaratilgan tabiiy sh aroitga, o ‘qu vchi va o ‘qituvchi orasidagi m unosabatga, o ‘qitishning yangi pcdago gik texnologiyasiga borib taqaladi. T a ’lim ja r a y o n i faol m e to d la ra so s ig a qurilsa, o ‘quvchilar mustaqil fikrlashga o ‘rgatilsa, keng koMamdagi m a ’lum otlar ularga ix c h a m , yig‘iq tarzda yetkazilsa, bilim olishga qiziqish ort- tirilsa, iste’dodlar, im k oniyatlar r o ‘yobga chiqishiga s h u n - c h a lik p u xta zam in ho zirlangan b o ‘ladi. T a ’kidlash joizki, b u n d a y hodisalar, holatlar zam irida psixologiya fani yotadi. S h u n d a y e k a n , uni o ‘rganish va egallangan bilim larni a m a liy o tg a tatbiq etish m aq sad ga muvofiqdir. O d a td a , egallangan bilim n ing y o ‘nalishi, u n in g qay d a ra ja p ux ta va m u sta h k a m egallanganligi kasbiy (ixtisosiy) qiziq ish n i vujudga keltiradi. Oqibatda o ‘quvchilarda kasb t a n l a s h g a m oyillik, kasb iy tayyorgarlik, k a sbning a h a - m iyati, nufuzi to ‘g krisida ijtimoiy tasa w u rlar paydo boMadi. K asbiy m aslahat, kasbiy maorif, kasbiy moslashish, kasbiy s ha klla n ish yuzasidan m uay y a n m a'lu m otlarga, taassurot- larga ega b o l i s h natijasida esa u yoki bu k a s b -h u n a r ianla- n a d i. Bu 0 ‘rinda k a sb -h u n a rn in g ijtimoiy ahamiyati bilan u n i n g m o d d iy m anfaatdorligi h am m uhim o ‘rin cgallaydi. 0 ‘q u v c h i shaxsan o lzi yoqtirib, o ‘zining im koniyatlaridan kelib c h iq q a n holda k a s b -h u n a r tanlasa, u tu rg 'u n va bar- q a r o r hisoblanadi. Yuqoridagi fik r-m u lo h az a la r yuzasidan shaxsiy fikrga, m a ’lum bilimga ega b o l i s h u c h u n psixologiya fani bilan tanishish va uni c h u q u rro q o 'rg an is h joiz b o ‘ladiki, t o bu jarayon o'zini o kzi o q ilo n a , xolisona baholash i m k o n in i vujudga kcltirsin. M a 'lu m k i, „Ta'liin t o ' g ‘risida“gi Q o n u n d a , „ K a d r l a r tayyorlash Milliy dasturi“ d a t a ’lim ning uzluksizligi, u n in g m u t l a q o yangi m a z m u n i k a s b - h u n a r kolleji n u f u z i n i oshirishga, jamiyat taraqqiyotida tutgan o ‘rniga yuksak b a h o berilgan. Z am onaviy t a ï i m m ark azid a shaxs tu ra d i, u ng a t a ’sir etuvchi, zaruriy fazilatlarni shakllantiruvchi b o ‘lib o ‘qituvchi timsoli m ujassam lashgan. Barkamol, m u sta q il flkrlovchi shaxs csa ijtimoiy hayotim izni farovon qiluv chi, riv o jla n ish n i h a r a k a tl a n ti r u v c h i q u d ratli k u c h s if a ti d a n a m o y o n b o l a d i . Xoh s h a h a r d a , xoh qishloqda boMishi- d a n q a t ’i n azar k a s b - h u n a r egalariga ehtiyoj k a tta . Bu o 'rin d a kasb-hunar sohibi — kollej o'quvchilariga havas qilsa arziydi, chunki ular h am o ‘rta t o ‘liq m a ’lum o t, h a m bir h u n a r egasi bo'lib, o ‘z h a yotini va o ‘qishni oliy m a ’lu m o t olish bilan davom ettirish imkoniyatiga ega boMadilar. Prczidcntim iz I. A. K a rim o v o ‘z asarlarida yoshlarga, ayniqsa, kasb-hunar kollejlari va akadem ik litsey o ‘q u v - chilariga yuksak ishonch bildirib, ularni ba rk a m o l avlod d e b y u k s a k q a d r l a y d il a r . K o ‘p t a r m o q l i k a s b - h u n a r kollejlari safi kengayishi, u la rn in g m oddiy-texnika ba z asin i m u s t a h k a m l a n i s h i d a y u r t b o s h i m i z I . A . K a r i m o v n i n g xizmatlari beqiyosdir. Z ero , k a s b -h u n a r kolleji o ‘quvchilari kelajagi buyuk 0 ‘zbekistonning rivojiga qudratli kuch sifatida m u h im hissa qo'shsalar, m u rod hosil b o l g a n b o l a r edi. K a sb -h u n a r kolleji o ‘quvchilarining kamolotiga psixologiya fani m uayyan hissa q o ‘shadi, d eg a n uniiddam iz. / Download Do'stlaringiz bilan baham: 
|