O zbek iston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxs*js ta’lim vazirligi

n o m en o n “ — noyob, g ‘a y rio d a ü y h o la t d e g a n m a 'n o n i
anglatadi) m uayyan hodisalarni aks e ttirishda ishtirok etadi, 
in’ikosning turlicha aniqlikda n a m o y o n b o l is h i mumkinligi 
t o ‘g ‘risida m a ’Iumot beradi. Ular j a h o n psixologiyasi fanida 
g a i l u t s i n a t s i y a ( l o t i n c h a „ h a llu c in f tio “ — a la h la s h , 
bosinqirash, valdirash, ya 'ni y o ‘q narsalarning ko ‘rinishi, 
eshitilishi, sezilishi degan m a 'nolarni anglatadi), illuziya 
(lo tin c h a ,,illu s io 4, — xato, adash ish , yanglishish de ga n 
m a ’noni bildiradi), attraksiya (fransuzclia „attraction“ — 
o'ziga tortish, mahliyo etish, ja lb qilish m a ’nosini beradi), 
ruschada „yasnovideniye“ — yaq q ol oldindan ko 'rish, yaqqol 
g ‘oyibdan x a b a r olish d e m a k d i r , t u s h u n c h a l a r i o rq ali 
ifodalanadi.
Y a q q o l, v o qe lik d a g i n a r s a v a h o d i s a l a r n i n g t a n a
a 'z o la rin in g qabul qilish a n a liz a to rla rig a bevosita t a ’siri 
b o l m a s d a n inson ongida turli o b ra z la rn in g (ovozlarning 
eshitilishi, paydo b o llishi, s h a rp a larn in g sezilishi) xayolan, 
flkran payd o b o l is h i d a n iborat id ro k n in g psixopatologik 
( r u h i y x a s t a l i k ) h o d isa s ig a g a i l u t s i n a t s i y a d e y il a d i.
15 P sixologiya 
225

---

G a l lu t s in a t s i y a h o d i s a s i m u v aq q a t r u h iy x a sta lik n in g
alomati boMib, b a ’z a n q o ‘rqinch hissi m ahsuli hisoblanadi. 
Ba’zida bosh m iy a katta yarimsharlari p o ‘stlog‘idagi q o lz- 
g ‘alish ja ra y o n la rin in g nuqsonli, sust harakati natijasida, 
g o h o asab t iz i m i n i n g zaharlanishi, zaiflashuvi, haddan 
tashqari toliqishi tufayli yuzaga kelish m um kin . Bizningcha, 
gallutsinatsiya hodisasi bir necha ko‘rinishga ega. Ularning 
asosiylari quyidagilard an iborat: a) y o ‘q narsalarning k o ‘zga 
k o ‘rinishi; b) u yoki b u ovozlar, tovushlar, kuylar eshi- 
tilishi; d) y o ‘q s h a rp a lar, hidlar sezilishi kabilar.
llluziya hissiy a ’zolarimizga bevosita t a ’sir etib turgan 
narsa va hodisalarnin g n o to ‘g‘ri (noadekvat), yanglish idrok 
qilishdan ib o ra t ja ra y o n in in g noyob hodisasidir. Ba’zan 
psixologiya f a n id a n o t o ‘g ‘ri (noadekvat) id rok qilishga olib 
keluvchi q o ‘z g ‘a tu v c h ila r konfiguratsiyasining (lotincha