O zbek iston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxs*js ta’lim vazirligi

S o b iq Ittifoq p sixologiyasida shaxs ta ’rifi
U m u m i y psixologiya fa n id a sh ax sn in g shakllan ish i va 
riv o jla n is h i q o n u n i y a t l a r i h a m d a u la rn in g m e x a n iz m la r i 
t a d q i q q i l in a d i. Bu h a q d a p six o lo g la r shaxsga n is b a ta n
t u r l i c h a t a ’r if b e rg an lar va u n i n g tuzilishini o ‘ziga xos tarz d a 
t a s a v v u r q i l g a n l a r . Q u y i d a m u a l l i f l a r n i n g a y r i m l a r i va 
u l a r n i n g fikrlariga q is q a c h a t o kxtalib o ‘tam iz.
A . G . K o v a l e v n i n g f i k r i c h a , sh a x s — b u ijtim oiy m u -
n o s a b a t l a m i n g h a m o b y e k ti, h a m subyektidir. A . N .L e o n t e v
u s h b u m a s a l a g a b o s h q a c h a r o q y o n d a s h ib , u n g a s h u n d a y
t a ’r i f b e r a d i : s h a x s — b u fa o liy a t s u b y e k tid ir. K . K . P l a -
72

---

t o n o v n i n g ta lqiniga q a r a g a n d a : j a m i y a t d a o ‘z ro lin i a n g -
lovchi, ishga layoqatli, y a r o q li a ’zosi shaxs d e y ila d i. Bu 
m u a m m o n i n g m o h i y a t i n i c h u q u r r o q o c h i s h g a h a r a k a t
qilgan S .L .R u b i n s h t e y n t a 'r i f i c h a , shaxs — b u ta s h q i t a ’- 
s i r l a r y o ‘n a lis h in i o ‘z g a r t i r u v c h i ich k i s h a r t - s h a r o i t l a r
m a jm u y id i r .
B i z n in g c h a , n iu ay y an j a m o a a ’zosi, j i s m o n i y , j i n s iy ,
i j t i m o i y k a m o l o t g a e r i s h g a n , b i o l o g i k v a s o t s i o l o g i k
s h a r t l a n g a n xislatlar egasi, o ‘z im k o n iy a tl a r i n i r o ‘y o b g a
c h i q a r u v c h i , bilim ga in tilu v c h i, faoliyat, xulq, m u o m a l a
su b y ek ti shaxs deyiladi.
P s ix o l p g i y a f a n id a b i r - b i r i g a y a q i n , l e k i n a y n i y a t
boM m agan t u s h u n c h a l a r q o l l a n i l i b kelinadi, c h u n o n c h i :
o d a m , sh ax s, individ. U l a r n i n g m o h iy a tin i a n i q r o q i z o h l a b
b c rish u c h u n h a r b irin in g p six o lo g ik tabiatin i ta h lil q i l is h
m a q s a d g a muvofiq.
O d a m . S u te m iz u v c h i l a r sin fig a d a x ld o r l ik , b i o l o g i k
j o n z o t ek a n lig i o d a m n i n g o 'z i g a xos x u s u s iy a tid ir , T i k
y u rish lik , q o 'l la r n i n g m e h n a t faoliyatiga m o s l a s h g a n l i g i,
y u k s a k t a r a q q i y e tg a n m iy a g a egaligi, u n i n g o ‘z i g a x o s
t o m o n la rid ir. Ijtimoiy j o n z o t sifatida o d a m o n g b ila n q u r o l -
langanligi tufayli bo rliq n i o n g l i aks ettirish q o b i l i y a t i d a n
t a s h q a r i o ‘z qiziqish va e h t i y o j la r i g a m u t a n o s i b u n i o ' z g a r -
tirish im k o n iy a tig a h a m eg a d ir.
S h a x s . M e h n a t tu f a y l i h a y v o n o t o l a m i d a n a j r a l i b
c h i q q a n va jam iy atd a rivojlanuvchi, til yordam i bilan, b o s h q a
kishilar b ilan m u lo q o tg a k ir i s h u v c h i o d a m sh ax sg a a y l a n d i .
S h a x s n in g asosiy tavsifi ij ti m o i y m o h iy a ti h i s o b l a n a d i .