O zbekiston respublikasi so g L iq n I saqlash

Suyaklam ing taraqqiyoti
Homila taraqqiyoti davrida suyak to ‘qima boshqa to‘qimalarga 
nisbatan kechroq, prenatal taraqqiyotning ikkinchi oyi o ‘rtalarida 
mezenximadan vujudga kelgan alohida hujayralar - osteoblastlardan 
paydo bo‘ladi. Bu osteoblastlar tayanch vazifasini bajaradigan oraliq 
suyak moddalarini ishlab chiqaradi.
Suyaklar taraqqiyot davrida bir xil rivojlanmaydi. Ulaming 
ma’lum birlari: kallaning gumbaz va yuz qismi suyaklari biriktiruvchi 
to‘qimadan suyakka aylanadi va ikki bosqichni o ‘tadi. Bulami 
birlamchi suyaklar deb ataladi. Boshqa suyaklar esa tog‘aydan 
taraqqiy etadi yoki uch bosqichni (parda, tog‘ay va suyak) o‘tadi, 
ulami ikkilamchi suyaklar deyiladi.
Suyaklanish jarayoni to ‘rt turga bo ‘linadi:
l.Endesmal suyaklanish turida birlamchi suyaklar vujudga 
keladi. Bunda yosh biriktiruvchi to ‘qimaning markazida suyaklanish
31

---

markazi (centrum ossificationis) hosil b o ‘ladi. Suyaklanish markazi 
yosh suyak huj ayralari - osteoblastlardan iborat bo ‘ ladi. Osteoblastlar 
zo‘r berib ko‘payadi va suyaklanish markazi har tomonga qarab nur 
shaklida qator-qator bo ‘lib tarqaydi. Osteoblastlar hujayralararo 
modda ishlab chiqaradi, keyinchalik unda kalsiy tuzlari to ‘planadi. 
Osteoblastlar esa suyak modda ichida joylashib, suyak hujayralari 
(osteotsitlarga) aylanadi. Biriktiruvchi to‘qimaning yuza qavati 
suyak usti pardasiga aylanadi va yosh suyakning ustini qoplaydi. 
Suyak usti pardasi hisobiga suyak qalinlashadi.
2.Perixondral suyaklanish. Bunda homila hayotining 8-haftasida 
mezenxima to‘qimalardan kelgusida hosil bo‘ladigan suyaklar 
shakli paydo bo‘ladi va gialin tog‘ayga aylanadi. Tog‘ayni tashqi 
tomondan qoplagan tog‘ay usti pardasining ichki qavati yosh suyak 
hujayralari - osteoblastlami hosil qiladi. Bu osteoblastlar ko‘payib, 
suyak qatlamini hosil qiladi va asta-sekin tog‘ay to‘qimaning o ‘mini 
egallab, suyakning zich (kompakt) moddasiga aylanadi.
3.Tog‘ay suyaklanib bo ‘lganidan keyin tog‘ay usti pardasi suyak 
usti pardasiga aylanadi. Keyingi davrlarda suyaklaming eniga 
o ‘sishi (yo‘g ‘onlashishi) ana shu suyak usti pardasi hisobiga bo ‘ladi 
va suyaklanishning bu turi periostal suyaklanish deb ataladi.