O‘bekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Sarf datchiklari

Sarf datchiklarini ќo‘llashda turli xil fizikaviy prinsiplardan foydalaniladi. Uzluksiz oќuvchan suyuќliklar va gazlarning sarfini aniќlashning eng ko‘p tarќalgani drosselli ќurilmalarda bosimning o‘zgarishi bo‘yicha o‘lchash usuli ћisoblanadi (2.20-rasm). Drosselli ќurilmalar sifatida diafragmalar, sopla va Venturi trubkalari ќo‘llaniladi.

Drossel-diafragmali suyuќlik datchiklarida (2.20,a-rasm) unga o‘rnatilgan trubkaning 1 ikkala tomonida 2 impulsli trubkalar joylashgan bo‘ladi. Rezistor R suyuќlik bilan shuntlanadi ћamda bosim va tok o‘zgarishini proporsionalligini ta’minlaydi. Ikkilamchi jiћozdagi tok Iu ќuyidagicha aniќlanadi:

Iu = a (P1 – P2) = a P. (2.16)

2.20-rasm. Sarf datchiklari:

a) – drossel-diafragmali; b) – vertikal ќanotli tezlik, v) – spiral-ќanotchali

Bosim o‘zgarishi ∆R (N/m ) va sarf Q (m /s) orsidagi boѓlanish ќuyidagi tenglik bilan ifodalanadi:

Q =αs S0*α*

(2.17)

Bu erda:Sp-diafragma teshigi yuzasi,m²;
αs – sarf koeffitsienti;
α-proporsionallik koeffitsienti;
∆P-bosim o‘zgarishi N/m²;
g-erkin tushish tezlanishi,m/s²;
ή-muxitning zichligi,kg/m³;

Sarfni o‘lchovchi tezlik datchiklari suv, suyuќ yoќilѓi, gaz va boshќa moddalarni aniќlash schyotchiklarida ќo‘llanilib kelinmoќda.

Vertikal ќanotli tezlik datchiklarida (2.20,b-rasm) ular orќali o‘tadigan suyuќlik vertushkani 2 aylanishiga sababchi bo‘ladi. Bunda oќim tezligiga propotsional bo‘lgan aylanish chastotasi ќuyidagicha bo‘ladi:

n = av = aQ/S, (2.18)

bu erda a – proporsionallik koeffitsienti, ayl./min; v – cuyuќlik tezligigi,m/s
Q – suyuќlik sarfi, m³/s;
S – datchikning ishchi yuzasi, m².

Spiral vertushkali datchiklar (2.20,v-rasm) suyuќlikni katta sarflarini aniќlashda ishlatiladi. Bunday turdagi datchiklar boshќa turdagi datchiklardan farќli o‘laroќ truboprovodlarning notekis joylarida ћam ishlash ќobiliyatiga ega. Spiral vertushkaning aylanish chastotasi n (ayl./s) sarfga Q (m /s) to‘ѓri proporsional va ќanot ќadamiga l (m) teskari proporsional bo‘ladi: