Obodonlashtirish va transport

Tepa qismining shakli —
daraxt navlarining muhim dekorativ 
belgilaridan biri bo’lib, u shoxlar sistemasi bilan aniqlanadi. Tepa 
qismining shakli yozda va qishda har xil bo ’lishi mumkin, u daraxt 
yoshiga qarab o'zgarib turadi. Tepa qismining 
tabiiy va sun 'iy 
shakllari farq qilinadi, sun’iy shakli qirqish natijasida hosil qilinadi 
(shaklga solinadi). Daraxt o'simliklar tepa qismining uchraydigan 
barcha shakllari amaliy maqsadlar uchun quyidagilami keltirish 
mumkin:
1. Betartib (noto’g'ri), (раскация): qayrag'och, eman, tol, oq 
terak, oq tut va b.
2. Piramidasimon 
(пирамидальния) 
(konnussimon, 
urchuqsimon, ustunsimon): o'tkir bargli zarang, piramidasimon 
em an, piramidasimon terak, g'arb tuyasi, biota va b.
3. Oval (ellips) va uning variantlari: kashtan, zarang va b.
4. Tuxumsimon (обратносведения): jo 'k a, Veymut qarag'ayi.
5. Teskari tuxumsimon: Siriya gibiskusi.
6. Zontsimon: aylant, albitsiya, Itlyan qarag'ayi.
7 
Sharsimon 
(shtambli 
va 
shoxli): 
patsimon 
shoxli 
qayrag'och, safara, Sibir olmasi, nastarin va b.
8. 
G'am gin (плакучая): egilgan qayin, vavilion toli va oq tol.
9. Chirmashadigan (lianasimon) (вьющаяся): uzum, jimolost, 
glisiniya, tekoma.
10. Yerga yoziluvchi (стельвация): qozoq qora archasi, 
qizilcha.
11. Yostiqsimon (подушествия): Lavson sarvi, mikrobiota.
H ar bir daraxt navida tepa qismining shakli o'ziga xos bo'ladi.
O 'rtacha yoshda o'rtacha rivojlangan daraxtning tepa qismi
shaklini umumiy deb hisoblash lozim, chunki yoshiga qarab u ham 
o'zgaradi. Masalan, Qrim qayrag’ochi, oddiy qayrag'ochning tepa 
qismi 5—10 yoshida keng piramidasimon bo'lsa, o 'rta yoshida — 
keng ovalsimon, qari daraxtlar esa soyabon shaklida bo'lib qoladi. 
Tepa qismi shakli faqat yoshiga qarab emas, balki yetishish 
sharoitlariga ko'ra notekis yoritilishi, shamolning ta ’siriga ko'ra 
ham o'zgaradi. Bunday o ’zgarish faqat tepa qismining shakliga 
ko'ra emas, balki barglarning ornamentiga, gullarning rangiga ko'ra 
ham 
tepa 
qismining 
shakli 
mazkur 
tur 
uchun 
umumiy
189

---

bo'lganlardan farq qiladigan har xilliklami hosil qilishga moyilligi 
yaproq bargli va ignabargli daraxt turlarida uchraydi, doimo ko'm - 
ko‘k b o ‘lganlarda esa kamroq uchraydi.