Oddiy va murakkab efirlar

Nomenklaturasi va izomeriyasi.
Sistematik (IYUPAK) nomenklatura bo’yicha oddiy efirlarning nomi katta radikalni to’yingan uglevodorod deb qaralib , uning nomi oldiga ikkinchi radikal (R–O– alkolsi gruppa) nomi qo’shiladi.
Masalan :
CH₃ – O – C₂H₅ metoksietan
Efirlarda radikal izomeriyadan tashqari yangi – metamer izomeriya ham bo’ladi. Bu holda umumiy formula bir xil , ammo tuzilish formulalari har xildir.
Masalan :
CH₃ – CH₂ – CH₂ – CH₂OH butil spirt
С₄H₁₀ O CH₃ – O – C₃H₇ metilpropil efir
C₂H₅ – O – C₂H₅ dietil efir
Olinish usullari. Umumiy usullardan biri alkogolatlarga galogen alkillar ta’sir ettirib olishdir:

R – ONa + R’I R – O –R’ + NaI

Ikkinchi umumiy usul spirtlarga konsentrlangan sulfat kislota ( suv tortib oluvchi katalizator ) ta’sir ettirib oddiy efirlar olinadi:
R – OH + HOSO₃H R – OSO₃H +H₂O alkilsulfat kislota
R – OSO₃H + R’ – OH R – O – R’ + HOSO₃H
Fizik xossalari . Dimetil va etilmetil efirlar gaz,o’rta vakillari suyuqlik,yuqori molekulalari qattiq moddalardir.
Oddiy efirlarning qaynash temperaturasi va zichligi tegishli spirtlarnikidan doimo past bo’ladi.
Efirlar Qayn.t, Spirtlar Qayn.t,
(CH₃)₂O -24 CH₃OH +65
(C₂H₅)₂O +35,6 C₂H₅OH +78
(C₃H₇)₂O +90 C₃H₇OH +97

Efirlarda qaynash temperaturasi past bo’lishining asosiy sabablari, birinchidan, efir molekulalari vodorod bog’lanishga ega emas, ikkinchidan, molekulalar o’zaro assotsilanmagan.

1. 
   Alkagolatlarga galogen alkillar ta’sir ettirib olinadi. (efirlarning tuzilishini isbotlashda foydalaniladi)
   

C₂H₅–ONa + CH₃–J C₂H₅–O–CH₃ + NaJ

2. 
   Galogen alkillarga Ag₂O ta’sir ettirib olinadi.
   

2CH₃–J + Ag₂O CH₃–O–CH₃ + 2AgJ

3. 
   Spirt bog’larini katalizator (Al₂O₃) ustidan o’tkazib yoki spirtga gigroskopik modda (H₂SO_4(k),H₃PO₄) ta’sir ettirib olinadi.