Oddiy va murakkab efirlar

Fizik xossalari.
Murakkab efirlarning eng oddiy vakillari suvdan yengil, xushbo’y hidli, uchuvchan suyuqliklardir.
Quyi kislotalarning metil va etil murakkab efirlarning suyuqlanish va qaynash tempetaturalari dastlabki karbon kislotalarning suyuqlanish va qaynash temperaturasidan nisbatan past bo’ladi.

Kimyoviy xosslari.
Murakkab efirlarning o’ziga xos eng muhim xossalaridan biri ularning gidrolizlanishidir. Gidroliz jarayoni mineral kislotalar (I) yoki ishqorlar (II) ishtirokida tezlashadi:

Murakkab efirlar ishqorlar (II) ishtirokida gidrolizlanganda reaksiya tezligi ortishi bilan bir qatorda ularning o’zi ham reaksiya kirishib ,tuz va spirt hosil qiladi. Ishqor tarkibidagi kuchli nukleofil “reagent OH” – murakkab efir karbonilidagi uglerod atomi bilan birikib , oraliq birikma hosil qilinadi, so’ngra u tuz va spirtga ajraladi.

Murakkab efirlar ammiak ta’sirida kislota amidlarini hosil qiladi ( bu hodisa murakkab efirlarning ammonolizi deyiladi;)

Murakkab efirlarga spirtlar ta’sir ettirilganda yangi murakkab efir va spirt hosil bo’ladi. Bu reaksiya qayta efirlanish deyiladi.

Ayrim vakillari .
Etilasetat CH₃COOC₂H₅ xo’shbo’y hidli suyuqlik , 77.2 ^oC da qaynaydi, suvda yomon eriydi. Etilasetat , asosan , erituvchi sifatida keng qo’llaniladi. Sanoat u sirka aldegiddan V. E. Tishchenko reaksiyasiga ko’ra olinadi.

Foydalanilgan adabiyotlar.
1. A. Alloviddinov , K. To‘ychiyev , S. Qurbonov .
“Organik kimyodan amaliy mashg‘ulotlar”.
Toshkent , O‘zbekiston . 1997 yil.
2. Z.N. saidnosirova , T. V. derkunskaya .
Ximiyadan o’zbekcha – ruscha lug’at . Toshkent .1975 yil
3. O. Sodiqov , A. Karimjonov , N. Is’hoqov .
Organik kimyodan praktikum . Toshkent .
O’zbekiston. 1973 yil
4. Yusupov P. Turobjonov S. M. Qodirov X. E. va boshqalar .
“Organik kimyoning boshlang’ich asoslari”
Toshkent . 2006 yil