Oila psixologiya

2.3. Sud faoliyatining psixologik xususiyatlari
Psixologik nuqtai nazardan, odil sudlovni amalga oshirish faoliyati tergovchining faoliyati bilan o‘xshash, o‘xshash psixologik tarkibiy qismlarga ega. Biroq, bu komponentlarning kombinatsiyasi o‘ziga xosdir. Agar dastlabki tergov paytida asosiy vazifa kognitiv (qidiruv) faoliyati bo‘lsa, sudda konstruktiv faoliyat etakchi vazifaga aylanadi. Ishni mohiyatiga ko‘ra hal qilish uchun sud chaqiriladi - bu uning asosiy va eksklyuziv vazifasi. Ammo bu konstruktiv faoliyat faqat bilishni amalga oshirgandan so‘ng, to‘plangan, har tomonlama baholangan va tasdiqlangan ma’lumotlar asosida amalga oshirilishi mumkin.
Sudda kognitiv faoliyatning asosiy maqsadi - konstruktiv faoliyatni amalga oshirish uchun dalil materiallarini olish - hukm chiqarish. Sudda kognitiv faoliyatning o‘ziga xos xususiyati shundaki, dastlabki tergov materiallari unga voqeaning tergov qilinadigan tayyor modelini beradi. Dastlabki tergov materiallarida hodisaning bunday versiyasining mavjudligi sudning ishning faktlari va holatlarini bilishini ancha osonlashtiradi. Biroq, bu versiya har doim sud tomonidan faqat mumkin bo‘lgan haqiqat sifatida qabul qilinishi kerak, bu sud tomonidan uning har bir alohida elementida tekshirilishi va tekshirilishi kerak. Ishning holati bo‘yicha sud tergovi odil sudlovni amalga oshirishning mustaqil muhim elementi bo‘lib, u oshkoralik, og‘zaki so‘zlashuv, sud jarayonining to‘g‘riligi tamoyillariga to‘liq rioya qilingan holda amalga oshiriladi.
Kognitiv faoliyatning qidiruv elementi haqida ham shunday deyish kerak. Ishning bu qismi dastlabki tergov paytida bajarilishi kerak bo‘lsa -da, sud o‘z huquqidan mahrum qilinmagan va hatto protsessual qonunga muvofiq ... zarur bo‘lganda yangi hujjatlarni talab qilishga, ilgari bo‘lmagan guvohlarni chaqirishga majburdir. so‘roq qilingan va boshqalar. "Sudda bilish jarayoni qiyosiy tadqiqotlarni, hodisalar modeli va muayyan qonunni solishtirishni o‘z ichiga oladi. Dastlabki tergov materiallarida tergovchining so‘zlariga ko‘ra, tergov qilingan voqeaga to‘g‘ri keladigan jinoyat qonunining ma’lum bir normasi ko‘rsatilgan. Biroq, bu sudyalar voqea modeli va dastlabki tergov olib borgan qonunni solishtirishning to‘g‘riligini sinchiklab tekshirish imkoniyatidan mahrum qilingan degani emas. Ular hodisani aqliy ravishda takrorlashlari va qonunning boshqa shunga o‘xshash normalari bilan solishtirishlari shart.
Har xil qonun modellari bilan faktlar va holatlarni ruhiy taqqoslash majburiydir, lekin bu jarayon nihoyat maslahat xonasida yakunlanishi kerak. Sud nafaqat jinoyat ishi materiallarini har tomonlama o‘rganibgina qolmay, balki tergovchi tomonidan hisobga olinmagan yoki shunchaki e’tiborsiz qoldirilgan faktlarni tushuntirishning boshqa mumkin bo‘lgan versiyalarini ham taqdim etishi muhim. Faqat dastlabki tergov versiyasini so‘roq qilib, uning mustahkamligi va ishonchliligini tekshirib, sud haqiqatni aniqlay oladi.
Sudning kognitiv faoliyati o‘ziga xos tashqi sharoitlarda davom etadi, bu unga boshqacha ta’sir ko‘rsatishi mumkin: ular bilishni osonlashtirishi mumkin, va bunga to‘sqinlik qilishi mumkin. Tashqi sharoitlarga xonadagi odamlarning xulq -atvori, sud ishtirokchilari kiradi. Qatnashuvchilar o‘rtasidagi munosabatlarda yuzaga keladigan keskin, asabiy muhit, keskin to‘qnashuvlar - bularning barchasi kognitiv faoliyatga xalaqit berishi, sudni bilishdan chalg‘itishi, o‘z harakatlarini keskin ziddiyatli munosabatlarni bostirishga yo‘naltirishi mumkin.
Sud jarayonida olingan dalillarni o‘rganish va baholashda xotirjam, o‘ylangan muhit, albatta, old shartdir. Bilishning tashqi shartlariga ish ko‘rib chiqilgunga qadar yaratilgan va sudyalarga ma’lum bo‘lgan jamoatchilik fikri ham kiradi. Ba’zi hollarda, bu hakamlarga, ular olib borayotgan bilish jarayoniga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shuning uchun ishni sudda ko‘rib chiqishdan oldin shakllangan jamoatchilik fikriga juda ehtiyot bo‘lish kerak, chunki bu ko‘pincha adolat manfaatlariga zarar etkazadi. Sudning kognitiv faoliyati nafaqat daliliy faktlarni, balki ularning kelib chiqish manbalarini ham o‘rganishga qaratilgan. Bu faktlarning aksariyati sud tomonidan sudlanuvchilar, guvohlar, jabrlanuvchilar va boshqa odamlarning ko‘rsatmalari orqali qabul qilinadi, bu esa bu shaxslarni chuqur o‘rganish zarurligini keltirib chiqaradi.
Sudda shaxsni to‘g‘ridan -to‘g‘ri o‘rganish ba’zi o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Ko‘pincha sudlanuvchi va ko‘pincha qurbon ham, guvoh ham yashirish uchun hamma narsani qiladilar, ularning haqiqiy ruhiy xususiyatlarini, fazilatlarini o‘zgartiradilar, o‘zlarini xatti -harakatlarning motivlarini bezatadilar, ular sudga aslida nima bo‘lganiga qaramaydilar. Biroq, ishlarni ko‘rib chiqishning oshkoraligi va ochiqligi, suddagi vaziyatning o‘zi, jabrlanuvchilar, guvohlar va ayblanuvchilar jinoyatni qayta boshdan kechirishlari, bu shaxslarning xatti-harakatlarining haqiqiy sabablarini to‘liq ochib beradi. Sudda konstruktiv faoliyatning mohiyati yuzaga keladigan ziddiyatli masalalar bo‘yicha qarorlar qabul qilish, hukm chiqarishdan iborat.
Konstruktiv faoliyatni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun sud alohida shart -sharoitlar yaratadi. A.V. Dulov ularga murojaat qiladi: Kollegial qaror qabul qilish; Qaror qabul qilishga aralashmaslikni ta’minlash; Qabul qilingan har bir qarorning asosi bo‘lgan sudyaning shaxsiy ayblov erkinligining qonuniy kafolati; Ishni ko‘rib chiqishning uzluksizligi talabi. Sudning konstruktiv faoliyati uni amalga oshirayotgan shaxslardan o‘z vazifalariga professional munosabatni talab qiladi: yuqori darajada rivojlangan adolat tuyg‘usi, o‘z harakatlari uchun, qabul qilingan qarorlarning barcha oqibatlari uchun katta mas’uliyatni anglash.
Sudning konstruktiv faoliyati jinoyat sodir etish faktining mavjudligi to‘g‘risida qaror qabul qilish bilan tugamaydi. U aybdor shaxs uchun jazo chorasini belgilashi, shuningdek, jazoni o‘tash tartibi bilan bog‘liq masalalarni hal qilishi kerak. Sudning konstruktiv faoliyatining o‘ziga xos xususiyati shundaki, yakuniy qaror sertifikatlashtirish faoliyati bilan belgilanmagan faktlar, holatlarni baholashni hisobga olgan holda qabul qilinishi mumkin.
Bu sudlanuvchining sud zalida o‘zini tutishi, qilgan ishi uchun tavba qilishining chuqurligi va samimiyligini hisobga olishni anglatadi. Bularning barchasi sud belgilagan jazo choralariga ta’sir qilmaydi. Sudning asosiy konstruktiv faoliyati izchil amalga oshiriladigan o‘zaro bog‘liq harakatlarning butun majmuasidan iborat. Aytmoqchimanki: Qaror qabul qilinadigan barcha faktlarni to‘liq aniqlash va to‘liq tekshirish; Ishning sud ekspertizasining barcha manfaatdor ishtirokchilarining faktlarning umumiyligi va taxmin qilingan qaror haqidagi fikrlarini majburiy eshitish; Hakamlar hay’atining har bir a’zosi tomonidan konstruktiv qaror qabul qilish; Barcha aniqlangan faktlarni jamoaviy muhokama qilish va asosiy konstruktiv masalaning yakuniy qarori - hukm chiqarish, ish bo‘yicha qaror qabul qilish. Ba’zi hollarda, sud dastlabki tergov paytida (voqea joyiga borish, yangi guvohlarni, yangi ekspertlarni chaqirish va h.k.) o‘tkazilmagan bunday harakatlarning bajarilishi to‘g‘risida qaror qabul qilishi kerak. Umuman olganda, kognitiv faoliyatni amalga oshirishga aralashuv bo‘lgan hollarda sudning konstruktiv faoliyati hajmi oshadi, masalan, chaqirilgan guvoh sudga kelmagan, ayblanuvchi sud majlisi tartibini buzgan va hokazo. , sudning konstruktiv faoliyati tegishli organlar va muassasalar tomonidan sud chiqargan hukmni ijro etish, ta’minlash, bajarilishini tekshirishga qaratilgan. Sudning kommunikativ faoliyati ham psixologik xususiyatlarga ega. Ishda ishtirok etayotgan shaxslarning ob’ektiv omillarga asoslangan o‘z manfaatlari bor (bu voqea bu shaxs uchun qanday oqibatlarga olib kelgan; boshqa shaxslar, asosan sudlanuvchi, jabrlanuvchi bilan bo‘lgan munosabatlarning tabiati; mumkin bo‘lgan oqibatlar) bu shaxs uchun ishni hal qilish va boshqalar). va hokazo).
Ishda ishtirok etayotgan shaxslarning manfaatlari sud faoliyatining maqsadlari va umumiy yo‘nalishiga to‘g‘ri kelishi mumkin. Bunday hollarda sud va jarayonda ishtirok etayotgan shaxslar o‘rtasidagi munosabatlar ziddiyatli bo‘lmaydi. Ammo ba’zi ishtirokchilarning manfaatlari sudning ishning haqiqiy holatini aniqlashdagi maqsad va vazifalariga to‘g‘ri kelmasligi mumkin. Bunday hollarda sudning bu shaxslar bilan bo‘lgan munosabatlari qarama-qarshi xarakterga ega bo‘lib, bu shaxslarning bunday xatti -harakatlarida ifodalanadi, bu esa sudning haqiqatni aniqlash faoliyatiga qarshi chiqadi. Bunday vaziyatda, odamlarga munosabatini o‘zgartirish uchun ularga ta’sir o‘tkazish kerak bo‘ladi.
Agar ular yolg‘on guvohlik bergan bo‘lsa yoki ko‘rsatuv berishdan bosh tortsa, ularga psixologik ta’sir sudning kommunikativ faoliyatining muhim elementi hisoblanadi. Sudning kommunikativ faoliyati sud jarayonida yuzaga keladigan munosabatlarning xilma -xilligi bilan ajralib turadi. Sudda paydo bo‘ladigan munosabatlarning to‘rt turi mavjud. Birinchi turni shartli ravishda "vertikal munosabatlar" deb atash mumkin. Bu sudyalarning sud muhokamasi ishtirokchilari bilan (prokuror, himoyachi, sudlanuvchi) va sud jarayonining boshqa sub’ektlari (guvohlar, ekspertlar va boshqalar) bilan munosabatlarini, shuningdek, sudning sud majlisida ishtirok etmayotgan fuqarolar. Ikkinchi turdagi munosabatlar "gorizontal" shakllanadi. Bu sudya va xalq maslahatchilari, prokuror va himoyachilar, guvohlar, jabrlanuvchilar, ekspertlar va jarayonning boshqa ishtirokchilari, sud zalida hozir bo‘lgan fuqarolar o‘rtasidagi munosabatlar. Uchinchi turdagi munosabatlar sudlanuvchilar o‘rtasida, agar ularning bir nechtasi bo‘lsa (guruh ishlari) paydo bo‘ladi. To‘rtinchi tur - bu ma’lum bir guruh odamlari kabi sud auditoriyasi o‘rtasidagi munosabatlar, ular sud jarayonida bitta psixologik yo‘nalishga ega auditoriyaga aylanishi kerak. Yuqoridagi munosabatlarning turlari sud tomonidan qat’iy tartibga solinishi, birlashtirilgan kanalga yo‘naltirilishi va ko‘rib chiqilayotgan muayyan ishda haqiqatni aniqlashga bo‘ysunishi kerak.
Ma’lumki, odil sudlovni amalga oshirish jinoyat sodir etgan shaxslarni jinoiy javobgarlikka tortish va ular uchun adolatli jazoni belgilash bilan cheklanmaydi. Adolatning maqsadi, shuningdek, jinoyatchilarni tuzatish va qayta tarbiyalash, fuqarolarni qonunlarga va xulq-atvorning axloqiy me’yorlariga rioya qilish ruhida tarbiyalashdir.
Sud, shuningdek, odil sudlovni amalga oshirish jarayoniga hurmatni tarbiyalashi kerak. Sudlanuvchilarga nisbatan, sudning tarbiyaviy ta’siri nafaqat sud majlisining o‘ziga, balki ishni keyinchalik ko‘rib chiqishga ham taalluqlidir. Bu jinoyatchini tuzatish uchun zarur bo‘lgan ba’zan uzoq vaqt davomida ta’sir ko‘rsatadi. Adolatning tarbiyaviy ta’sirining birlamchi asosi - sudning jarayonning barcha bosqichlarida moddiy va protsessual qonunlarga qat’iy rioya qilishidir. Huquqiy me’yorlarning har qanday buzilishiga qarshi kurashda sudning o‘zi qonunni chuqur hurmat qilishning namunasini ko‘rsatishi kerak.
Har bir jinoyat ishining sud muhokamasi, agar u qonunga to‘liq rioya qilingan holda amalga oshirilsa, o‘z tarbiyaviy maqsadini to‘liq bajara oladi. "Ikkilamchi" protsessual me’yorlar mavjud emas va qonundan har qanday og‘ish, nima bo‘lishidan qat’i nazar va jarayonning qaysi bosqichida bo‘lishidan qat’i nazar, oxir-oqibat sud jarayonining vazifalarini bajarilishiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Sudning tarbiyaviy ta’siri uning faoliyatining o‘ziga xos shakli bilan belgilanadi: ishning barcha holatlarini sud majlisida to‘liq va xolis ko‘rib chiqish. Jinoyat qonunining tarbiyaviy ta’sirining kafolati va uni qo‘llashning aniq harakatlari adolatdir. Sud tomonidan tayinlangan jazo adolatli bo‘lib, jinoyat sodir etgan shaxsning aybdorlik darajasiga mos kelishi kerak. Adolat vazifalarini amalga oshirishda sudyaning shaxsiyati, uning mafkuraviy etukligi, axloqiy asoslari va kasbiy mahorati katta rol o‘ynaydi. Sudya shaxsining asosiy xususiyatlaridan biri uning kasbiy yo‘nalishi bo‘lib, u axloqiy, siyosiy, intellektual, xarakterologik va psixofiziologik fazilatlarni o‘z ichiga oladi va quyidagicha ifodalanadi: Kasbiy burchni anglashda; Kasbiy huquqiy ong va kasbiy mahorat darajasi; Sud vazifalarini boshqarishga ijodiy yondashishda; Qonuniylik talablarining buzilishiga murosasizlik;
To‘plangan dalillarga muvofiq va o‘ziga ishongan holda, tashqi ta’sirlardan xoli bo‘lgan mustaqil qaror qabul qilish istagi. Kasbiy yo‘nalish sudyaning mafkuraviy ishonchliligi bilan bog‘liq bo‘lib, u qonuniylik talablarining buzilishiga murosasiz munosabatda, jinoyat ishlarini hal qilishda qonun talablariga qat’iy rioya qilishda namoyon bo‘ladi. U sudyaga atrof -muhitning salbiy ta’sirini engishga yordam beradi. Sudyaning mafkuraviy yo‘nalishi qonunni, qonuniylikni hurmat qilish uning shaxsiy e’tiqodi sifatida harakat qilishida namoyon bo‘ladi. Sudyaning kasbiy yo‘nalishining ajralmas qismi uning kasbiy burchidir, bu kasbiy sharaf haqida qayg‘urishni, kasbiy mahoratini doimiy ravishda oshirib borishni, o‘z faoliyati orqali ta’lim olish istagini va qonun, adolat va sudga hurmat ko‘rsatishni o‘z ichiga oladi.
Vazifa hissi, shuningdek, sudyaning jinoyat ishini ko‘rib chiqish va hal qilishning to‘g‘riligi uchun ma’naviy javobgarligidadir. Sudyaning kasbiy burchlari odil sudlovni amalga oshirishga sezilarli ta’sir ko‘rsatadigan yuqori axloqiy talablar bilan birlashtirilgan. Bunday axloqiy toifalar orasida birinchi o‘rinni sud vijdoni egallaydi, bu nafaqat o‘zini axloqiy me’yorlar nuqtai nazaridan, balki o‘z huquqini nazorat qilishni ifodalaydi. ishda qabul qilingan qaror. Sud vijdoni nafaqat sudyani o‘z qarorlarini qonuniy ko‘rsatmalar va axloqiy me’yorlar bilan bog‘lashga majbur qiladi, balki unga hukm qilingan e’tiqodga muvofiq harakat qilishni, tashqi salbiy ta’sirlarga qarshi turishni buyuradi. Sudyaning kasbiy yo‘nalishining eng muhim elementi uning huquqiy ongidir.
Sudyada professional huquqiy ongning namoyon bo‘lishining o‘ziga xos xususiyati shundaki, u ishda o‘z xulosalarini o‘zining huquqiy ongi bilan taqqoslaydi, shu bilan birga uning muayyan jinoyat ishining haqiqiy holatiga shaxsiy huquqiy bahosi yoki yo‘qligini aniqlaydi. qonun talablariga javob berishi kerak. Sudya shaxsining professional yo‘nalishida, uning xulq -atvorining tanlanishida axloqiy fazilatlar muhim rol o‘ynaydi. Sudyaning axloqiy fazilatlarining odil sudlovni amalga oshirishdagi ahamiyati shundaki, ular ish bo‘yicha qaror qabul qilishda sub’ektivlikni istisno qiladilar, ko‘rib chiqilayotgan ishning holati to‘g‘risida bilimlarning bunday mazmunini shakllantirishni kafolatlaydilar. ishonchli va qonun talablariga muvofiq olingan. Jinoyat ishining holati to‘liqligi, xolisligi va tergov qilinishiga, qonuniy va asosli hukm chiqarilishiga hissa qo‘shadigan sudyaning asosiy fazilatlari-halollik, adolat, halollik va xolislikdir. Oxirgi sifatni alohida ta’kidlash kerak - xolislik. Ob’ektivlik biznesga va odamlarga xolis munosabatda namoyon bo‘ladi. Bu fazilatning teskarisi - tarafkashlik, tarafkashlik. Ular, ayniqsa, sudya kasbiga ziddir, u ulardan qutulishi kerak.
Har safar, har bir jinoyat ishida, sudlanuvchining shaxsiy bahosidan qat’i nazar, jabrlanuvchi sodir etilgan jinoyatning holatini to‘liq, xolis va har tomonlama tekshirish to‘g‘risidagi qonun talabini bajarishi va shu asosda kelishi shart. sudlanuvchining aybdorligi yoki aybsizligi to‘g‘risida hukm. Bu kasbiy burchni bajarish, professional faoliyatda tez -tez rivojlanib boradigan, ayblanuvchiga, uning shaxsiyatiga va jinoyat sodir etish uslubiga noto‘g‘ri munosabatda bo‘ladigan bunday salbiy psixologik tuyg‘u paydo bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaydi. Sudya tarafkashligi orbitaga faqat u yoki bu darajada oldindan taxmin qilingan fikrga mos keladigan dalillarni kiritishni nazarda tutadi.
Xurofot nafaqat ishning haqiqiy holatlarini o‘rganishda, balki huquqbuzarlikning huquqiy kvalifikatsiyasida, jazoni tanlashda ham sud xatolariga olib keladi. Boshqa tomondan, sudyaning faoliyatidagi noxolislik tergovchining haddan tashqari ishonchi sifatida namoyon bo‘lishi mumkin, chunki uning kasbiy fazilatlari yuqori. Shubhasiz, bu dastlabki tergov materiallariga tanqidiy munosabatni istisno qiladi, chunki sudya tergovchi tomonidan barcha mumkin bo‘lgan versiyalar ilgari surilgan va tasdiqlanganiga qat’iy ishongan. Albatta, dastlabki tergov materiallariga bunday munosabat ko‘pincha ishni to‘liq tekshirilmasligiga olib keladi va tergovchining ayblovini sudlanuvchining aybdorligi haqidagi hukmiga almashtirishga olib keladi. Qolaversa, tergovchiga bunday ishonch bilan sudyalar sudlanuvchilarning dastlabki tergov paytida qonun talablari buzilganligi haqidagi bayonotlarini ko‘pincha tekshirmaydilar.
Sudya talab qiladigan boshqa shaxsiy fazilatlarga sabr -toqat, kamtarlik, ehtiyotkorlik, qonunni hurmat qilish, hayotni bilish, bilimdonlik, madaniyatning yuqori darajasi, insoniylik kiradi. Bular, shuningdek, yuqoridagi xususiyatlar sudya shaxsining tuzilishida belgilanadi. Ular nafaqat sud vazifalarini muvaffaqiyatli bajarilishini va har bir jinoyat ishini qonun talablariga muvofiq hal etishini shart qilibgina qolmay, balki sud harakatining begona harakatlardan xoli bo‘lishiga ishonch hosil qiladi. Sudda faoliyat va muloqotning o‘ziga xosligi sudyaning o‘ziga xos kommunikativ xususiyatlarini ishlab chiqish zarurligiga olib keladi. Sudyaning xulq -atvori va tashqi qiyofasi shunday bo‘lishi kerakki, u darhol o‘zini hurmat qilsin, shuning uchun hozir bo‘lganlarning hammasi uning huquqiga, qobiliyatiga, murakkab ishlarni hal qilish qobiliyatiga, odamlar taqdiriga ishonishi kerak. Sud faoliyati hissiyotlarga to‘la, asosan salbiy.
Hakam yaxshilik va yomonlikka befarq quloq soladigan robot emas. Har qanday odam uchun jinoyat, ayniqsa og‘ir jinoyat, g‘azab va nafrat tuyg‘usini keltirib chiqaradi. Ammo sudya professional sifatida bunday his -tuyg‘ularni tashqaridan ko‘rsatmasligi kerak. U tashqi his -tuyg‘ularini, his -tuyg‘ularini, faktlarni, vaziyatlarni idrok etishda befarq qolishi kerak. Faqat sudyaning bunday xulq -atvori ishda ob’ektiv haqiqatni aniqlashni ham, sud jarayonining tarbiyaviy ta’sirini ham ta’minlaydi. O‘z his-tuyg‘ularini boshqarish qobiliyati sudyadan irodali fazilatlarni-chidamlilik, xotirjamlik, o‘zini tuta bilishni talab qiladi. Jinoyat ishini ko‘rib chiqish sudyadan qat’iylik, ishonch kabi irodali fazilatlarni namoyon etishni talab qiladi, bu shubhalarni, ikkilanishlarni bartaraf etishga, konstruktiv faoliyatni aniq amalga oshirishga yordam berishi kerak, shuning uchun har bir holatda vaziyatning murakkabligidan qat’i nazar, to‘g‘ri qaror qabul qilindi., asosli hukm chiqarildi. Amaliyot shuni ko‘rsatadiki, professional faoliyatni amalga oshirish jarayonida sudyalar o‘z ishlarining natijalariga salbiy ta’sir ko‘rsatadigan shaxsiy fazilatlarni rivojlantirishlari mumkin.
Bu salbiy xususiyatlar professional deformatsiyani ko‘rsatadi. Bularga birinchi navbatda odamlarga ishonmaslik, shubha, mas’uliyatsizlik, qo‘pollik, o‘ziga ishonch, asabiylashish kiradi. Sudya kasbiga zid bo‘lgan sanab o‘tilgan salbiy belgilar kasbiy deformatsiyaning umumiy ifodalaridan biri sifatida inert stereotipda namoyon bo‘ladi.
Mafkuraviy va siyosiy rivojlanishning etarli emasligi, madaniy va axloqiy darajaning pastligi, sudyaning kasbiy bilimining cheklanganligi sababli, uning baholarining adekvatligiga dalil ma’lumotlarini to‘g‘ri idrok etishga xalaqit beradigan, sud qarorlarining xolisligiga ta’sir etuvchi qarorlar va naqshlar ta’sir qiladi. xulosalarda sub’ektivlikni keltirib chiqaradi.
Psixologik nuqtai nazardan inert stereotip shundan dalolat beradiki, sudya o‘z bahosining so‘zsiz to‘g‘riligi va o‘z qarorini jinoiy ishda yuzaga kelgan aniq vaziyat bilan bog‘lashni istamasligi to‘g‘risida xulosa chiqaradi. Oddiy sudyalarning odil sudlovni amalga oshirishda ishtirok etishi, kollegial hukm chiqarish va tortishuv printsipi kabi omillar professional sudyaning inert stereotipining sud hukmiga va ishni tergov qilishiga ta’sirini qaytaradi.


Xulosa
Xulosa o‘rida aytishimiz mumkinki, tergov amaliyotimizni tergov psixologiyasi bilan bog‘lamas ekanmiz, unga investitsiya kiritmas ekanmiz, rivojlangan davlatlar tajribasidan foydalanmas ekanmiz, tergov harakatlari “haqiqatni aniqalashda adolat va halollik asosiga qurilgan deb ishonch bilan aytishga asosimiz yo‘q va bunga haqqimiz ham yo‘q. Axborot texnologiyalari tobora rivojlanayapti. Shunday paytda, tergov amaliyotida raqamli qurilmalardan, maxsus kameralardan, kerakli tergov-psixologik vositalardan foydalanish lozim. Tergovda aniqlangan har bir fakt, jinoyatchiga hukm chiqarishda muhim ro‘l o‘ynaydi, dalillarni aniqlashda qog‘ozga yozilgan umumiy tergov savollari va ularga javob olib, uni bosmadan chiqarib, ishga tikib qo‘yish bilan inson taqdirini hal qilish noxolis yondashuv. Shularni bartaraf etish uchun tergov amaliyotida quyidagi takliflarni qo‘llashni lozim deb topdik:

1.