Oila psixologiyasi akadem ik litsey va k asb-h u n ar

24 - j a d V a 1
Oilaning felitsitologik vazifalari

---

3.9. OILANING REGULYATIV VAZIFASI
O ila n in g re g u ly a tiv vazifasi o ila a ’z o la r i o ‘rta sid a g i o kz a ro
m u n o s a b a tla rn i b o s h q a ris h tiz im in i, s h u n i n g d e k b irla m c h i ijti- 
m o iy n a z o ra tn i, o ila d a u stu n lik va o b r o ‘n i a m a lg a o s h iris h n i 
o ‘z ich ig a o la d i. B u n d a k a tta la r t o m o n id a n y o s h a v lo d n i n a z o -
rat q ilish va u la m i m o d d iy h a m d a m a ’n a v iy t o m o n d a n q o ‘lla b - 
q u v v a tla s h n a z a r d a tu tila d i. 0 ‘t g a n z a m o n l a r d a o ila n in g
b o sh q a rish v azifasi m a ’lum d a ra ja d a r a s m iy ta rz d a b e lg ila b
h a m q o ‘y ilgan. U n g a k o ‘ra o ila d a k im o ila b o s h lig ‘i b o iis h lig i, 
u n in g o b r o ‘si v a u s tu n lig i q ay d e tilg a n v a o ila n in g sh u a ’zo si 
(a so sa n o ta ) b u t u n u m ri d a v o m id a o ‘z f a r z a n d la r i v a o ila a ’z o ­
lari x a tti-h a r a k a ti, x u lq i u c h u n ja v o b g a r b o klg a n . O ta - o n a s ig a
b o ‘y s u n m a g a n la rn i ja z o la s h h o lla ri h a m n a z a r d a tu tilg a n .
H o z irg i z a m o n e g a lita r o ila la rid a e s a o ila n in g b o s h q a ru v
v a z ifa si a s o s a n a x lo q iy m e ’y o rla r , o i l a a ’z o la r in ig sh a x s iy
o b r o ‘si va b irin c h i n a v b a td a o ta - o n a la m in g b o la la rg a n is b a ta n
b o klg an m u n o s a b a tla rid a g i o b r o ‘si k a b ila r y o rd a m id a a m a lg a
o sh irila d i. S h u n g a k o kra b a ’zi o ila la rd a o i l a n i b o s h q a ris h , u n g a
b o sh c h ilik q ilish o ila a ’z o la rin in g q iz iq is h v a im k o n iy a tla rin i 
h iso b g a o ig a n h o ld a am a lg a o sh irilsa , b a ’z i o ila la r d a ( e r - x o tin -
n in g a lo h id a - a lo h id a ) lid erlik k a in tilish i n a tija s id a oilav iy n iz o - 
la rn in g o rtib b o ris h i, b o la la rn in g h a r t o m o n l a m a e ’tib o rd a n
c h e td a q o lish i, n a tija d a jin o y a tc h ilik k o 'c h a s i g a k irib k e tish i 
k a b ila r k u z a tila d i. B a ’zi o ila la rd a a y o l lid e rlig in in g m av ju d lig i 
o ‘g ‘il b o la sh a x s id a a y o lla rg a xos x u s u s iy a tla rn in g k o ‘p a y ib b o -
rish iga o lib k elish i m u m k in .
S h u b ila n b irg a o ila n in g b o s h q a ru v v a z ifa si o ila a ’z o la r i­
n in g x u lq i, m a s ’u liy a ti, m ajb u riy ati k a b ila r n i h a m b o s h q a ris h n i, 
n a z o ra t q ilish n i o ‘z ic h ig a o lad i. O d a m o i l a q u rg a n id a n s o ‘n g , 
a lb a tta , u n in g ijtim o iy m av qeyi o kz g a ra d i. E n d i u « u y la n m a g a n
y ig it» , « tu rm u s h g a c h iq m a g a n q iz » e m a s , b a lk i 
« o ila li»
o d a m d ir. S h u n g a k o ‘ra u o ‘z in in g x a tt i - h a r a k a t l a r i , x u lq in i 
h a m o ilali o d a m g a x o s ta rz d a q a y ta d a n k o krib c h iq a d i. O ila
q u ris h tu fay li u n in g m a s ’uliy ati o rta d i. E r n in g v a x o tin n in g
x u lq i h a m e n d i o kzig a xos b o sh q a rila d i.
1 Regulyativ — bu o ‘rinda boshqarish ma’nosida qo‘llaniladi.

---

3.10. O ILA N IN G RELAKSATSIYA VAZIFASI
H ozirgi z a m o n oilasining eng asosiy vazifalaridan y a n a biri 
rela k satsiy a v a z ifa s id ir. Bu d eg an i o ila a ’z o la rin in g jin siy , 
e m o tsio n a l fa o liy a tin i, ruhiy-jism oniy q u w a tin i, m e h n a t q o - 
b iliyatini y a n a q a y ta tiklash d em ak d ir. M a ’lum ki fan -tex n ik a 
ta rq q iy o tin in g h o z irg i bosqichida, ish iab chiqarish m u n o sa b a t- 
larinin g ja d a lla s h u v i, xalq x o kjaligining tu rli jab h a larid a yangi 
te x n o lo g iy a la m in g jo riy etilishi va sh u kabi q a to r o m illar inson 
ru h iy a tig a o ld in g ila rig a q a ra g a n d a k o ‘p ro q jism o n iy , ru h iy
z o ‘riq ish lar b e rm o q d a . Bugungi va e rta n g i k u n san o ati, ishiab 
ch iq arish i is h c h i x o d im d a n b o r im k o n iy atin i safarbar qilib, b u - 
tu n vujudi b ila n ish lashn i va o ‘z in in g k a sb -h u n a r m a h o ra tin i 
m u n ta z a m o s h ir ib b o rish n i taq o z o q ila d i. Ishiab c h iq a rish
jaray o n lari ja d a llig in in g bu nday ta rz d a davom etishi shu ja ra - 
y o n la r is h tir o k c h is i, b o sh q a ru v c h isi in s o n n i te z d a to liq ib , 
o ‘zin in g m e h n a t qob iliy atin i y o 'q o tish ig a olib kelishi m um kin. 
Ish kuni d a v o m id a k o ‘tarinkilik, ku ch li z o ‘riqish b ilan ishlagan 
xo dim , ish c h i is h d a n so ‘ng o ‘z uy id a, o ila a ’zolari qu rshovida 
b osh q a ta s h v is h la rn i u n u tib , ular u n g a k o ‘rsatadigan m e h r-o q i- 
b a td a n b a h ra m a n d b o ‘lib, u lar b ilan b o ‘ladigan o ‘z aro m u lo - 
q o t, u lar to m o n id a n boMadigan e m o tsio n a l q o ‘lla b -q u w a tla sh , 
b eriladigan d a ld a la rd a n ruhiy q u w a t olib, ertangi k un m e h n a t 
faoliyatiga o ‘z in i q a y ta tiklab o lishi lo zim b o ‘ladi. B uning 
u c h u n esa u n in g o ilasid a tin ch lik, to tu v lik , o ‘zaro tu sh u n ish , 
o ‘z aro h u rm a t, m e h r-o q ib a t, ijobiy psixologik iqlim h ukm su r- 
m og‘i lo zim . A ks h o ld a od am bu o ila d a em o tsio n al jih a td a n , 
ru h iy jih a td a n o ‘z in i qayta tiklab olo lm aydi. Bu esa o q ib atd a
o d a m n in g m e h n a t faoliyatida turli x ato larg a, ishda sifatsizlik, 
ja ro h a tla rg a y o ‘I q o ‘yishiga, turli kasalliklarga d u c h o r b o ‘lishiga 
olib kelishi m u m k in . Y uqoridagi vazifalarning m uvaffaqiyatli 
bajarilishi h a r q a n d a y oila uchun oila bax tini t a ’m inlovchi m e ’- 
zo n h iso b la n a d i.
S h u n i h a m n a z a rd a tutish kerakki, oila — jam iy a tn in g b ir 
b o ‘lagi, u n in g aso siy yacheykasidir. S h u n in g u c h u n oilan in g
o ‘z vazifalarini m uvaffaqiyatli bajarishi n afaq at uning ichki h o - 
latiga, sh u b ila n b irg a jam iyatnin g ijtim oiy sog‘lom ligiga ham
t a ’sir etad i. S h u n d a y ekan , jam iy a tn i sogM omlashtirish u c h u n
eng a w a lo o ila v iy m u n o sab atlam i y o klga q o ‘yish, oilaning faqat 
ichki m u a m m o la rin ig in a em as, balki u m u m ijtim o iy m u a m m o - 
la m i h a m h a l q ilish g a hissa q o ‘shishini t a ’m in lash lozim .

---

1. H o z irg i z a m o n o ila sin in g q a n d a y tu r l a r i m a v ju d ?
2. H o z irg i z a m o n o ila sin in g q a n d a y a s o s iy v a z ifa la ri f a r q la n a d i?
3. O ila n in g h a r b ir vazifasi j a m i y a t v a s h a x s u c h u n q a n d a y
a h a m iy a tg a e g a ?