Оилавий тарбия сабоқларииииии indd
ЁШЛАР ЎРТАСИДА ТАРБИЯ БУЗИЛИШИНИНГ
Download 0.84 Mb. Pdf ko'rish
|
ОИЛАВИЙ ТАРБИЯ САБОҚЛАРИиииии
ЁШЛАР ЎРТАСИДА ТАРБИЯ БУЗИЛИШИНИНГ
ОЛДИНИ ОЛИШ БЎЙИЧА ПРОФИЛАКТИК ТАДБИРЛАР Маълумки, болалар ва ўсмирлар ўртасида хулқ оғиши- нинг олдини олиш тадбирлари, энг аввало, хулқ оғишини келтириб чиқарадиган шарт-шароит ва сабабларни барта- раф қилишни тақозо қилади. Масаланинг долзарблигидан келиб чиққан ҳолда, бу- гунги кунда бутун дунё миқёсида, шу жумладан, республи- камизда вояга етмаганлар ўртасида хулқ оғишининг олдини олиш борасида бир қатор илмий ва амалий жиҳатдан асос- ланган чора-тадбирлар ишлаб чиқилмоқда. Мамлакати- мизда бу йўналишда олиб борилаётган амалий ишлар- дан бири сифатида Тошкент шаҳри, вилоятлар ва туман(шаҳар)ларда Вояга етмаганлар билан ишлаш ко- 34 миссияларининг тузилиши, уларнинг фаолиятини белги- лаш тўғрисида Вазирлар Маҳкамаси томонидан ҳужжат қабул қилиниши ва ушбу ҳужжатда “Вояга етмаганлар ўр- тасида қонунбузарликларга барҳам бериш ва уларнинг ол- дини олиш”га қаратилган профилактик чора-тадбирлар, болалар ва ўсмир ёшларнинг индивидуал-психологик ху- сусиятлари ҳисобга олиниб, ҳар томонлама илмий асос- ланган ҳолда ишлаб чиқилиши ва уларнинг таъсирчанлик даражасини оширишга алоҳида эътибор қаратилсин”, деб таъкидланишини кўрсатиш мумкин. Ҳақиқатдан ҳам, ўсиб келаётган ёш авлоднинг эртан- ги кунимиз, келажагимизнинг давомчилари эканлигини ҳи- собга оладиган бўлсак, болалар ва ўсмирлар ўртасидаги турли хил ғайриқонуний, шу жумладан, хулқ оғиши ва тар- бия бузилишининг олдини олишга қаратилган профилак- тик чора-тадбирларни ишлаб чиқиш ҳар қачонгидан ҳам долзарб муаммо сифатида намоён бўлади. Кузатишларимиздан маълум бўлишича, вояга етмаган- ларда хулқ оғиши ва тарбия бузилишининг олдини олишда ижтимоий-психологик, индивидуал-психологик, социо- логик, ҳудудий ва криминологик хусусиятларни ҳисобга олиш талаб этилади. Шунингдек, вояга етмаганлар ўртаси- да юзага келаётган хулқ оғиши ва тарбия бузилишининг ол- дини олиш ишлари умумий ва махсус-индивидуал тарзда олиб борилиши билан характерланади. Умумий ижтимоий чора-тадбирларга жамиятни ижти- моий-иқтисодий жиҳатдан ривожлантириш, сиёсий барқа- рорликни таъминлаш, халқнинг турмуш тарзи ва микро муҳит муносабатларини яхшилаш, фуқароларнинг мада- ний-маънавий ва маърифий салоҳиятини ўстириш ва бош- қалар киради. Махсус-индивидуал характердаги тадбирлар сифатида эса болалар ва ўсмирларнинг шахс хусусиятлари, уларнинг психологияси, дунёқараши, қадриятлар ориентацияси, ҳа- ётий позицияси, онглилик даражаси ва ижтимоийлашув 35 Оилавий тарбия сабоқлари хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда чора-тадбирларни ишлаб чиқиш ва қўллаш тушунилади. Профилактик чора–тадбирларни ишлаб чиқишда воя- га етмаганлар ўртасида хулқ оғишининг келиб чиқишигача бўлган даврга, бу даврда олиб бориладиган умумий тарби- явий тадбирларга, уларни такомиллаштиришга, таъсирчан- лик даражасини оширишга алоҳида эътибор қаратиш лозим бўлади. Шунинг учун ҳам вояга етмаганлар ўртасида юза- га келаётган хулқ оғишининг олдини олишда ушбу оралиқ даври муҳим аҳамият касб этишини унутмаслигимиз керак. Вояга етмаганлар ўртасида хулқ оғишининг олдини олишга қаратилган профилактик чора-тадбирлар табиати- ни тушуниш учун, аввало, уларнинг бошланиш даврини, унинг объектини ҳамда хулқ оғишига эга бўлган болалар ва ўсмирлар шахсига қандай таъсир кўрсатиш хусусияти- ни билиб олиш талаб этилади. Ушбу масалани ечиш учун табиий равишда шахснинг мотивацион соҳасига алоқадор бўлган маълумотлардан фойдаланишга тўғри келади. Хулқ оғиши ва тарбия бузилишига эга бўлган вояга ет- маганлар шахсининг умумий йўналиши таҳлили хулқ оғи- ши ва тарбия бузилишининг олдини олишга қаратилган профилактик чора-тадбирларни нафақат хулқ оғиши ва сал- бий иллатларга эга бўлган болалар ва ўсмирлар ўртасида олиб бориш, балки соғлом хулқли болалар ва ўсмирлар ўр- тасида ҳам уларни олиб бориш заруриятини кўрсатади. Вояга етмаганларда хулқ оғиши жараёни шахс хусу- сиятлари билан ташқи муҳит воқеа-ҳодисалари ўртасида- ги мураккаб боғланишли жараён ҳисобланади. Бу жараёнда ўсмир шахси субъект сифатида ташқи муҳит ахборотлари- ни қабул қилади ва қайта ишлайди. Объект сифатида эса ташқи муҳит элементлари шахсга таъсир этувчи элемент сифатида ифодаланади. Ўсмир шахсининг ижтимоий-психологик хусусиятлари шундай ўзига хос имкониятларга эгаки, у баъзан шахснинг соғлом муносабатлари ва соғлом турмуш тарзини белгила- 36 са, баъзан эса носоғлом хулқ-атворнинг келиб чиқиши учун имконият яратади. Ушбу хусусиятлар ўсмирларда ғайриқо- нуний хулқ-атвор келиб чиқишининг олдини олишга қара- тилган психологик-педагогик жиҳатдан таъсирчан тадбир- ларни ишлаб чиқиш заруруриятини кўрсатади. Вояга етмаганлар ўртасида хулқ оғиши ва тарбия бузи- лишининг олдини олиш тадбирлари самарадорлиги ва улар- нинг таъсирчанлиги, энг аввало, ўсмир шахсидаги ижобий фазилатлар, ижтимоий фойдали эҳтиёж ва қизиқишларнинг шаклланганига боғлиқ бўлади. Шу маънода, ўқув-тарбия- вий тадбирлар ва машғулотлар вояга етмаганлар ўртасида хулқ оғиши ва тарбия бузилишини олдини олишнинг даст- лабки профилактикаси сифатида хизмат қилиши керак. Хулқ оғишига эга бўлган болалар ва ўсмирлар ўртаси- да олиб бориладиган тарбиявий тадбирларнинг самарадор- лиги уларда фаол ҳаётий позицияни шакллантириш, ўқувчи ва ўқитувчи ўртасида ўзаро яқинлик ва соғлом муносабат- ни ўрнатишга боғлиқдир. Шунинг учун ўқитувчининг тар- бияси оғир ўсмирга нисбатан бераётган эътиборини, уни ўзига яқин олаётганини ва ёрдам бермоқчи бўлаётганини ўсмир ҳар доим ҳис қилиб туриши муҳим ҳисобланади. Бу ўсмир хулқини соғломлаштиришга қўйилган илк қадам ҳи- собланади. Ўсмирдаги дезадаптация (ижтимоий шароитларга мослашувнинг заифлашуви ёки бутунлай йўқолиши)ланган хулқни тузатишнинг кейинги шарти ўсмир психикасидаги ўзгаришни ўз вақтида аниқлаш ва тиббий, психологик-пе- дагогик ёрдам кўрсатиш ҳисобланади. Хулқ оғишига эга бўлган болаларга профилактик таъ- сир кўрсатишда ўсмирнинг шахс сифатидаги шаклланиш жараёнини, унинг ўзига хос хусусиятларини, характер хис- латлари ва психологиясини ҳисобга олган ҳолда иш тутиш яхши натижа беришини унутмаслик лозим. Болалар ва ўсмирларда хулқ оғишининг олдини олиш- нинг муҳим шартларидан яна бири – тарбиявий жараёнда мактаб ва оила ҳамкорлигини тўғри йўлга қўйишдир. Аф- |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling