Oilaviy munosabatlarning bola shaxsida ijtimoiy

RADIATSIYANING TIRIK ORGANIZMGA TA`SIRI 
 
Normatova Nigora Abdushukurovna
Namangan viloyari Norin tumani 
30-maktab 1-toifali fizika fan io'qituvchisi 
 
Annotatasiya: Ushbu maqolada radiatsion nurlarning paydo bo’lish sabablari , 
ularning tirik organizmga salbiy ta’sirlari va tibbiyotdagi foydali xususiyatlari xususida 
mulohazalar yuritilgan. 

---

Ёшларга ижтимоий-психологик хизмат кўрсатиш маркази 
Kalit so'zlar: radiatsiya,ionlahtiruvchi nurrlanish, rentgen, gamma nurlanish, alfa 
zarralar, elektronlar, neytronlar , protonlar ,radiatsion nurlanish dozasi, yutilgan doza, 
ekvivalent doza. 
Radiatsiyaning tirik organizmga ta`sirini o`rganayotgan tadqiqotchilar radiatsiya- 
ning keng tarqalayotganidan jiddiy havotirda. Bitta tadqiqotchi aytgan ekan, zamonaviy 
inson radiatsiya ummonida cho`milmoqda. Ko`zga ko`rinmaydigan radioaktiv zarralar 
tuproq- da va havoda, suvda va oziq-ovqatda, bolalar o`yinchog`ida,qurilish 
materiallarida va bosh qalarda. Ilk nigohda eng beozor ko`ringan narsalar aslida sog`liq 
uchun juda xavfli bo`lishi mumkin. 
Radiatsiya so'zi lotincha "radiation"- ya'ni nurlanish energiyasi ma'nosini 
anglatadi. Radiatsiya ionlashtiruvchi nurlanish hisobiga paydo bo'ladi. Ionlashtiruvchi 
nurlanishning bir qancha turlari: rentgen, gamma nurlanish, alfa zarralar, elektronlar, 
neytronlar va pro- tonlar oqimi ko'rinishida bo'lishi mumkin.
Atom yadrosi proton va neyronlardan tarkib topgan. 
Ularning tarkibiy tuzilishi, soda qilib aytganda, unchalik omadli emas. Aynan shu 
tufayli yadrolar nostabil holatga o`tadi. Bunday yadrolarda har doim ortiqcha energiya 
mavjudligidan undan halos bo`lishga intilish kuzatiladi. 
Alfa zarralar- nisbatan katta massaga ega bo'lganligi uchun, o'z energiyasini 
tezda yo'qotadi va arzimas yugurish yo'liga: havoda 20-100 mm, biologik to'qimalarda 
30-150 mm, alyuminiyda 10-70 mm gacha bo'lib, shuncha qalinlikka kira oladi. 
Betta zarralar - bu elektron va pozitronlar oqimi bo'lib, katta kiruvchanlik va alfa 
zarralarga nisbatan kichik ionlashtiruvchi qobiliyatga ega. Ular radioaktiv parchalanish 
paytida paydo bo'lib, nurlanish paytida yorug'lik tezligiga yaqin tezlikga ega bo'ladilar. 
O'rtacha eneigiyalarda betta zarralarni yugurish yo'li havoda bir necha metr, suvda 1-2 
sm, odam to'qimalarida-1 sm ga yaqin, metallarda - 1 mm atrofida bo'ladi. 

---