Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari

Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari.

• Mavzu:

Reja:

• Reja:

• 1. Oksidlanish va qaytarilish jarayonlari.
• 2. Oksidlanish darajasi haqida tushuncha.
• 3. Oksidlovchilar va qaytaruvchilar.

Oksidlanish va qaytarilish jarayonlari. Hamma kimyoviy reaksiyalarni ikki guruhga ajratish mumkin. Birinchi guruh reaksiyalarda o’zaro ta’sir etuvchi moddalar tarkibiga kiruvchi elementlarning oksidlanish darajasi o’zgarmaydi. Bu guruhga almashinish, birikish va ajralish reaksiyalari kiradi:

• Oksidlanish va qaytarilish jarayonlari. Hamma kimyoviy reaksiyalarni ikki guruhga ajratish mumkin. Birinchi guruh reaksiyalarda o’zaro ta’sir etuvchi moddalar tarkibiga kiruvchi elementlarning oksidlanish darajasi o’zgarmaydi. Bu guruhga almashinish, birikish va ajralish reaksiyalari kiradi:
• AgNO3 + KCl = AgCl + KNO3
• Ikkinchi guruh reaksiyalariga bir yoki bir necha elementlarning oksidlanish darajasi o’zgaradigan reaksiyalar kiradi:
• Zn + 2HCl = ZnCl2 + H2
• Oksidlanish va qaytarilish jarayonlari bir vaqtning o’zida ham sodir bo’lishini kuzatganmiz:
• CuO + H2 = Cu + H2O;
• Cr2O3 + 2Al = 2Cr + Al2O3

Eng oddiy oksidlanish va qaytarilish jarayoni bo’lgan quyidagi reaksiyaga diqqatimizni qaratamiz:

• Eng oddiy oksidlanish va qaytarilish jarayoni bo’lgan quyidagi reaksiyaga diqqatimizni qaratamiz:
• CuO + H2 = Cu + H2O
• Qaytarilish jarayonida element atomi yoki ioni elektron biriktirib oladi va aksincha oksidlanish jarayonida element atomi yoki ioni elektron beradi.
• Cu + 2e = Cu qaytarildi (oksidlovchi)
• H2 - 2e = 2H+ oksidlandi (qaytaruvchi)
• Elektron biriktirib olgan atom yoki ion qaytariladi, oksidlovchi bo’lib xizmat qiladi va aksincha elektron bergan atom yoki ion oksidlanadi, qaytaruvchi bo’lib xizmat qiladi.

Oksidlanish darajasi haqida tushuncha. Biz yuqorida vodorod atomi 1 ta elektron biriktirib olib, vodorod ioniga aylanadi va suv hosil bo’ladi deb aytdik. Kimyoviy bog’lanish degan temada suvdagi kimyoviy bog’lanish, ionli xarakterga emas, balki qutbli kovalent bog’lanish xarakteriga ega degan edik. Buni qanday tushunish mumkin? Biz bu yerda vodorodning valentligi o’zgardi deb qarashimiz mumkin, lekin ba’zi kimyoviy reaksiyalarda elementlarning valentligi o’zgarmaydi, ammo oksidlanish va qaytarilish jarayonlari sodir bo’ladi:

• Oksidlanish darajasi haqida tushuncha. Biz yuqorida vodorod atomi 1 ta elektron biriktirib olib, vodorod ioniga aylanadi va suv hosil bo’ladi deb aytdik. Kimyoviy bog’lanish degan temada suvdagi kimyoviy bog’lanish, ionli xarakterga emas, balki qutbli kovalent bog’lanish xarakteriga ega degan edik. Buni qanday tushunish mumkin? Biz bu yerda vodorodning valentligi o’zgardi deb qarashimiz mumkin, lekin ba’zi kimyoviy reaksiyalarda elementlarning valentligi o’zgarmaydi, ammo oksidlanish va qaytarilish jarayonlari sodir bo’ladi:

• Oksidlanish darajasi o’zgarishi bilan boradigan reaksiyalar oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari deyiladi.
• Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarida bir element atomi oksidlanib, albatta ikkinchi element atomi qaytariladi. Oksidlangan element qaytaruvchi, qaytarilgan element esa oksidlovchi vazifasini o’taydi. Element elektron bersa oksidlanadi, qaytaruvchi bo’ladi va aksincha elektron qabul qilib olsa qaytariladi, oksidlovchi bo’ladi.
• Elementlarning oksidlovchilik va qaytaruvchilik xossalari ham D.I.Mendeleevning elementlar davriy sistemasida davriy ravishda o’zgaradi. Atom og’irligi, shuningdek atomning yadro zaryadi ortib borishi bilan guruhlarda metallarning oksidlovchilik xususiyati kamayib, qaytaruvchilik xususiyati ortib boradi; metalmaslarning oksidlovchilik xususiyati kamayib, qaytaruvchilik xususiyati ortib boradi. Davrlarda oksidlovchilik xususiyati ortib, qaytaruvchilik xususiyati kamayib boradi.