Олдиндан зўриқтирилган темир-бетон технологияси

9 
1.4.Oldindan zo„riqtirilgan temir-betonning texnologik asoslarining 
rivojlanishi 
 
Yuqori mustahkamlikka ega materiallardan foydalanib, oldindan 
zo‗riqtirilgan temir-betondan tayyorlangan yig‗ma konstruksiyalarni ishlab 
chiqarishga ommaviy joriy etilishi temir-betonning yangi konstruktiv shakllarini 
paydo bo‗lishining imkonlarini ochib berdi. 
Oldindan zo‗riqtirilgan konstruksiyalar nafaqat ulardan foydalanish 
jarayonida, balki ularni tayyorlash, tashish va montaj qilish vaqtida ham darz 
ketishiga chidamli bo‗lishi kerak. 
Oldindan zo‗riqtirilgan yig‗ma temir-beton konstruksiyalarning konstruktiv 
shakllariga ularni zavod sharoitida tayyorlashning texnologik xususiyatlari, beton 
klassi va armaturaning turi katta ta‘sir ko‗rsatadi. 
Oldindan 
zo‗riqtirilgan 
temir-betondan 
dunyoning 
ko‗pgina 
mamalakatlarida qurilishning deyarli barcha soxalarida keng foydalanilmoqda.
Buni ayniqsa MDX davlatlari, AQSH, Italiya, Angliya va boshqa davlatlarida 
ko‗rishimiz mumkin. Bu turdagi temir-betondan qurilishda keng ko‗lamda 
foydalanish ularni ishlab chiqarish texnologiyasi bilan bog‗liq. Oldindan 
zo‗riqtirilgan temir-beton konstruksiyalarni ularni loyihalangan holida qo‗lbola 
usulda mexanik asbob uskunalar (tortish domkratlari, vibratorlar va boshq.) 
yordamida 
tayyorlash 
- 
texnologik 
uskunalar 
loyihasini 
tayyorlashni 
qiyinlashtiradi va bu mexanizmlardan foydalanish samarasi juda past bo‗ladi.
Shuning 
uchun 
zavod 
sharoitida 
tayyorlash 
uchun 
faqatgina 
keng 
foydalaniladigan oldindan zo‗riqtirilgan temir-beton konstruksiyalarning xillarini 
tanlab olish zarur bo‗ladi. Bu esa kelgusida konstruksiya turlari va ularning 
xillarini oshib borishiga yordam beradi. Bu borada temir-beton konstruksiyalarni 
oldindan zo‗riqtirish orqali armaturalash alohida o‗ringa ega.
Ba‘zi konstruksiyalar uchun o‗qi bo‗yicha armaturalab oldindan 
zo‗riqtirishni hosil qilish muxim axamiyatga ega, ammo ikki o‗q bo‗yicha 

---

10 
oldindan zo‗riqishni hosil qilish juda murakkab, qiyin va ko‗p mehnat talab 
qiladigan jarayondir va shuning uchun undan juda kam hollarda foydalaniladi. 
Oldindan zo‗riqtirilgan temir-beton konstruksiyalarni zavod sharoitida 
tayyorlashga o‗tish alohida ahamiyatga ega. Oldindan zo‗riqtirishni hosil qilishda 
mashinadan foydalanish ko‗p turdagi konstruksiyalarni tayyorlash imkonini 
berish bilan birga, ularning turlarini xam chegaralaydi, chunki bu ishlab 
chiqariladigan konstruksiyalarning shakli bilan bog‗liqdir. 
Qoliplarning tagida joylashgan stilindrik sterjen yoki qolip tirgaklariga 
armaturani turli yo‗nalishlarda, birinchi navbatda bo‗ylama yoki ko‗ndalang 
o‗qlari bo‗yicha tarang qilib uzluksiz tortib o‗rash jarayonida hosil qilinadigan 
zo‗riqishdan foydalanish katta yutuqlardan biridir.