Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги аҳмадали асқаров узбек халқининг

Қанғлилар. Қадимги қанғар элатининг авлодлари. 
Чингизхон босқинига қадар Хоразм ва Самарқанд
1
Шониѐзов К. Узбек халқининг шаклланиш жараѐни. Тошкент-2001. 393 бет. 
1
 
Алшпер Навоий. Суждение о двух язьпсах. Соч. том 10, Тошкент-1970. стр.110. ' 
Шониѐзов К. Ўзбек халқининг шаклланиш жараѐни. ... 394 бет.
260

---

атрофида яшаганлар. Уларнинг асосий қисми Дашти-
қипчоқда, Балхаш кўли атрофида, Или дарѐси соҳил-
ларида кўчиб юрган. Уларнинг Даштиқипчоқ гурух-
лари Амир Темур даврида Зарафшон водийси ва 
Тошкент воҳасига кўчиб келиб, маҳаллий ахоли би-
лан аралашиб, ўтроқлашиб кетадилар.
Қарлуқлар. Икки этник қатламдан иборат бўлиб, 
биринчи қатлами милодий VI асрдан бошлаб, Фарғо-
на водийси, Тошкент воҳаси ва Тоҳаристонда яшаб, 
маҳаллий аҳоли билан қоришиб, ўтроқлашиб кетган. 
Иккинчи қатлам қарлуқлар мўғуллар даврида таш-кил 
топган. Улар Или дарѐси ҳавзаси ва Еттисувдан 
Тошкент ҳамда Зарафшон воҳаларига, Шимолий 
Тоҳаристонга келиб ўрнашиб, бу ерларда олдиндан 
келиб қолган уруғ-аймоқлари билан қўшилиб кета-
дилар. Қарлуқларнинг бир гурухи XV асрда Дашти-
қипчоқдан Фарғона водийсига кўчиб келган
1
. Бошқа 
бир гуруҳи XVI асрида Шайбонийхон билан Мова-
роуннаҳрга кириб келган
2
. Карлуқларга қардош ха-лач 
ва чигил қабилалари XIV-XV асрларда Зарафшон 
воҳасида, Тохаристонда яшар эдилар. Улар Мова-
роуннаҳрнинг сиѐсий ҳаѐтида мухим рол ўйнаган-лар. 
Даштиқипчоқда қолиб кетган қарлуқлар гурухи 
Шайбоний қўшинлари билан бирга XVI аср бош-
ларида Мовароуннаҳрга кириб келадилар.
Арғунлар. Сирдарѐнинг ўнг қиргоқ қуйи ҳавза-
ларида яшовчи арғунларнинг айрим гурухлари VIII-
XII асрлар давомида Тошкент воҳасига, Фарғона 
водийсининг Ўзган атрофларига, Зарафшон воҳаси 
ва Жанубий Ўзбекистон районларига кўчиб келиб, 
маҳаллий аҳоли билан аралашиб, катта қисми ўтроқ-
лашиб кетадилар.Уларнинг бир гурухи XI асрда Ху-
росон ҳудудларига бориб ўрнашади. XIV-XV аср-
ларда арғунларнинг асосий қисми Фарғона водий-
сида, Жанубий Ўзбекистон ва Шимолий Афғонис-
тонда яшаган. Улар борган жойларининг тил мухи-
тига кўра, ѐ маҳаллий аҳолининг турклашишига 
ѐрдам берган ѐки улар таъсирида ўз этник номла-
рини унутмаган ҳолда форсийзабон тожикларга ай-
ланган. Арғунлар Амир Темур давлатининг таянчи
1 
Бобур. Бобурнома. Тошкент-1960, 166 бет.
2 
Бобур. Ўша асар, 395 бет.
261

---

бўлган қирқ ўзбек қавмларидан бири бўлган
1
. Улар 
имтиѐзли катта ер эгалари — тархонлар ҳисобланган. 
Арғунлардан чиққан амирлар айрим вилоятларда ҳо-
ким лик қилганлар. Масалан, Султон Ҳусайн арғун 
Қоракўл туманининг ҳокими
2
, Маҳмуд Муқим арғун 
Кобул ҳокими бўлган. Арғунларнинг юқори табақали 
кишилари Темурийлар хонадони билан қариндошлик 
муносабатида хам бўлганлар
3
. Мовароуннаҳрда Шай-
бонийлар ҳукмронлиги ўрнатилгач, ар-ғунларнинг 
мавқеи тушиб кетади. Улар асосан ўтроқлашиб, тур-
ғун аҳоли билан қоришиб кетадилар.