(b) Бозор фикри (Market opinion). Агар бозорда фирма ҳақида паст фикр бўлса, бу компания маҳсулотлари, унинг одамлари ёки бизнес юритиш услуби ҳақида бирор нарсани кўрсатиши мумкин.
Мураккаб тузилмалар (Complex structures).
Мураккаб гуруҳ тузилмаларига ега ташкилотлар, шу жумладан кўплаб маҳаллий ва хориждаги филиаллар ва филиаллар фирибгарликка кўпроқ мойил бўлиши мумкин.
Гуруҳнинг катталиги транзакцияларни йўқотиш ёки компаниялараро ҳисобларда нарсаларни яшириш учун жуда кўп имкониятларни таклиф қилиши мумкин.
Бундан ташқари, ходимларнинг катта рақамлари ходимларнинг маълум даражада анонимлигига ҳисса қўшади.
Ходимлар хавфи (Personnel risks). Фирибгарликни яшириш одатда осон нарса эмас. Бирор кишининг хатти-ҳаракати кўпинча улар фирибгарлик билан шуғулланаётгани ҳақида маълумот беради.
(а) Яширин хатти-ҳаракатлар (Secretive behaviour). Олий суд судяси бир марта махфийликни фирибгарлик нишони деб таърифлаган. Агар шахс ўзини одатда одатдагидан кўра яширинроқ тута бошласа, унда ташвишланиш учун сабаб бўлиши мумкин.
(b) Қиммат турмуш тарзи (Expensive lifestyles). Фирибгарликнинг таниқли кўрсаткичи-бу шахснинг даромадидан ташқари турмуш тарзи.
(с) Узоқ соатлар ёки кутилмаган байрамлар (Long hours or untaken holidays). Тўлиқ таътил ҳуқуқини олмаган ишчилар ва ходимлар вақтинча алмаштиришнинг фирибгарликни олдини олишга ҳаракат қилишлари мумкин.
(d) Автократик бошқарув услуби (Autocratic management style).Баъзи ташкилотларда ягона менежер ёки директор бизнеснинг муҳим қисми устидан эксклюзив назоратга эга. Бу фирибгарлик учун кенг имкониятларни тақдим етиши мумкин, айниқса вазият юқори даражадаги бошқа ҳар ким томонидан ушбу фаолиятни мустақил равишда кўриб чиқиш билан мураккаблашганда.
(е) Вазифаларни ажратишнинг етишмаслиги (Lack of segregation of duties). Ходимлар вақти-вақти билан бир нечта масъулият соҳаларига эга, айниқса ходимлар сони кам бўлган кичик корхоналарда. Бу ходимга фирибгарлик ҳаракатларини ўтказиш ва яширишни осонлаштириши мумкин. Мисол учун, агар иш ҳақини тайёрлайдиган ходим ҳам тўловларни амалга оширишга рухсат берган шахс бўлса, иш ҳақи бўйича фирибгарликни амалда қўллаш нисбатан оддий бўлар эди.
(f) Ходимларнинг маънавияти пастлиги (Low staff morale). Фирибгарликнинг сабабларидан бири бу фирмага нисбатан норозиликдир. Ходимлар фирмани алдашни бошлашлари мумкин, чунки улар ўзларининг ишлари учун етарлича мукофотланмаганликларини ёки улар муносиб деб ҳисоблаган лавозимга кўтарилмаса. Шу билан бир қаторда, ходимларнинг паст маънавияти ички назоратнинг бузилишига олиб келиши мумкин, бу эса фирибгарлик учун имконият яратади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
