Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарⱪанд иⱪтисодиёт ва сервис институти з

27-расм. Матрица ва лойиҳани ташкил этиш иеархияси.¹⁷⁴


Матрицани ташкил этишнинг афзалликлари қуйидагилардан иборат:
Катта мослашувчанлиги:
Одамлар. Ходимлар ўзгаришларни қабул қилишга қаратилган муносабатни ривожлантирадилар ва идоравий монополиялар парчаланади.
Иш оқими ва қарор қабул қилиш. Ходимлар ўртасидаги тўғридан-тўғри алоқа муаммоларни ҳал қилишни ва катта расмли фикрлашни рағбатлантиради.
Вазифалари ва тузилиши. Лойиҳалар тугагандан сўнг, матрица тузилишига осонликча ўзгартириш киритилиши мумкин.
Билим ва кўникмалар алмашинуви. Ҳамкорлик ва маҳорат ва тажрибани аралаштириш шунингдек, яхшиланган алоқа ва мувофиқлаштириш.
Мотивация ва ходимларни ривожлантириш: ходимларни режалаштириш ва назорат қилиш қарорларида кўпроқ иштирок этишни таъминлаш.
Бозор хабардорлиги: ташкилот кўпроқ мижозларга / сифатга йўналтирилган бўлишга интилади.
Горизонтал иш оқими: буюрократик тўсиқлар олиб ташланади ва бўлим мутахассислари камроқ кучга эга бўладилар.
Бироқ, камчиликлар ҳам мавжуд. Буларга:
(а) икки томонлама ваколат функционал раҳбарлари ва маҳсулот ўртасида зиддият таҳдид/лойиҳа/маҳсулот/лойиҳа / ҳудуд менежерлари.
(b) Икки ёки ундан ортиқ бошлиқларга эга бўлган шахс зиддиятли талаблар ёки ноаниқ роллардан стрессга дуч келиши мумкин.
(с) Нарх: маҳсулотни бошқариш постлари қўшилади, учрашувлар ўтказилиши керак ва ҳоказо.
(d) Қўшилган мураккаблик туфайли секинроқ қарор қабул қилиш.
Янги ташкилот (The new organisation).
Баъзи сўнгги тенденциялар асосий ташкилий қиймат сифатида мослашувчанликка қаратилган.
(а) Текис тузилмалар (Flat structures). Иерархияларнинг текисланиши алоқа ва қарор қабул қилиш линияларини узайтирган ташкилот даражаларини йўқ қилади. Якка тузилмалар янада сезгир, чунки ташкилотнинг стратегик маркази ва мижозга хизмат кўрсатадиган операцион бўлинмалар ўртасида тўғридан-тўғри алоқалар мавжуд.
(b) Горизонтал тузилмалар. Функционал кўп қирралилик (масалан, кўп функцияли лойиҳа гуруҳлари ва кўп skilling орқали) мослашувчанликнинг калити эканлиги тан олинади.
(c) 'Chunked' and 'unglued' structures. Ҳозирча бу жамоавий иш ва марказсизлаштириш ёки ваколатларни кенгайтириш, умумий тузилишда кичикроқ ва мослашувчан бирликларни яратишни англатади.
(d) Чиқиш йўналтирилган тузилмалар. Юқоридаги барча тенденцияларнинг калити-бу ички жараёнлар ва функциялар ўрнига натижаларга ва мижозга эътибор беришдир.
(e) Ишсиз тузилмалар. Ходим иш эгаси эмас, балки маҳорат сотувчиси бўлади. Бу иш билан бандлик тушунчасининг аниқ ифодасидир, унда одам очиқ бозорда қимматли бўлган кўникмалар портфелига эга бўлиши кераклиги айтилади.
(f) Виртуал ташкилотлар. Ташкилот шахслар, жамоалар, компаниялар ёки манфаатдор томонлардан иборат бўлиши мумкин. Аъзолар географик жиҳатдан тарқалган ва ташкилот одатда фақат интернетда электрон шаклда, ҳеч қандай жисмоний биноларсиз мавжуд. Бу ижара каби жисмоний жойлар билан боғлиқ харажатларга эга бўлмасликдан харажатларни тежашга имкон беради. Мисол учун, Amazon чакана савдо фаолияти билан шуғулланаётган ташкилот бино учун ижара ҳаражатларни сарфламасдан виртуал чакана сифатида ишлайди. Ушбу ташкилотлар ўзларининг технологияларига тўлиқ ишонишади ва ҳар қандай муаммолар ташкилот фаолиятига таъсир қилиши мумкин. Ушбу ташкилотлар ўзларининг технологияларига тўлиқ ишонишади ва ҳар қандай муаммолар ташкилот фаолиятига таъсир қилиши мумкин.
(g) Бўш ташкилотда одамлар ва фаолият ядро ва ядро бўлмаган ваколатлар ўртасида бўлинади. Барча асосий бўлмаган жараёнлар ва тадбирлар ташқи манбалардан олинади. Масалан, Sport пойабзали ва кийим-кечак ишлаб чиқарувчиси NIKE ишлаб чиқаришни субпудратчиларга топширади – аммо асосий ва калит сифатида кўрилган фаолият, маҳсулот дизайни унда сақланиб қолади. Кейинчалик бундай ташкилотлар ўзларининг асосий фаолиятига қаратишлари ва давом эттиришлари мумкин, аммо бу тузилма ишончли субпудратчиларни топишга боғлиқ.
(h) Модуляр ташкилотларда маҳсулот ёки хизматнинг турли элементлари ёки таркибий қисмлари ташкилот маҳсулотлари турли хил етказиб берувчиларга берилади. Ташкилот ичидаги сақланиб қолган одамлар ушбу элементларни якуний маҳсулот ёки хизматни ишлаб чиқариш учун йиғадилар ёки бирлаштирадилар. Ушбу тузилма ташкилотни янада мослашувчан бўлишига ва бозор еҳтиёжларига тезроқ жавоб беришга имкон беради, шунингдек ишончли етказиб берувчиларга боғлиқ. Мисол учун, автотранспорт сотувчиси унинг савдоси, таъмирлаш ва мижозларга хизмат кўрсатиш модуллари яхши ишлашини тан олиши мумкин, аммо унинг молия ва бухгалтерия хизматлари самарасиз. Дилерлик, натижада, ушбу модулни аутсорсинг қилиши мумкин.
(i)Чегарасиз ташкилотлар иерархия даражаларини, турли функцияларни ва турли бўлимларни ажратиб турадиган ички тўсиқларни олиб ташлайди, шунингдек ташкилот ва унинг етказиб берувчилари, мижозлари ва рақобатчилари ўртасидаги тўсиқларни олиб ташлайди. Чегараларни йўқ қилишга ёрдам бериш учун менежерлар виртуал, ичи бўш ёки модулли тузилмалардан фойдаланиши мумкин. Бу буюрократияни йўқ қилишга ёрдам беради ва харажатларни камайтиришга ёрдам беради.