Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети с. Р. Топилдиев, Р. Р. Ҳасанов

6.3. Кўп ўлчoвли камбағаллик индeкси вa уни ҳисoблaш мeтoдикaси 
Неокейнсча моделда инвестицияларнинг ўсиши иқтисодий ўсиш ва унинг 
суръатларини белгиловчи омил ҳисобланиб, у бир томондан, миллий 
даромаднинг ўсишига имкон яратади, иккинчи томондан эса, ишлаб чиқариш 
қувватларини кенгайтиради. Ўз навбатида даромаднинг ўсиши бандликнинг 
ошишига имкон яратади. Инвестиция ҳажмининг кўпайиши натижасида 
кенгайган ишлаб чиқариш қувватлари даромаднинг ўсиши орқали тўлиқ ишга 
туширилиши лозим. Шунга кўра, Е.Домарнинг моделида қуйидаги тенглик 
орқали мувозанатнинг таъминланиши шарт қилиб қўйилади: 
Пул даромадининг
қўшимча ўсиши
(талаб) 
= 
Ишлаб 
чиқариш 
қувватларининг қўшимча ўсиши 
(таклиф) 
Бу тенгликни формула тарзида ёзилса, у қуйидаги кўринишга эга 
бўлади:





I
a
I
1
ёки 
a
I
I




, бу 
ерда: I – ҳар йиллик соф капитал қўйилмалар;∆I – соф капитал қўйилмаларнинг 
қўшимча ўсиши; 
∆I/I – соф капитал қўйилмаларнинг ўсиш суръати; 
1/а – мультипликатор, бу ерда а –жамғаришга бўлган ўртача мойиллик; 

- капитал самарадорлиги. 
Шундай қилиб, иқтисодиётдаги ишчи кучининг тўла бандлигини ҳамда 
ишлаб чиқариш қувватларининг тўлиқ ишлашини таъминловчи соф 
инвестициялар ёки капитал қўйилмаларнинг ўсиш суръати 

x a га тенг бўлиши 
лозим. 
Агар 
иқтисодиётдаги 
инвестицияларнинг 
потенциал 
ўртача 
самарадорлиги 0,3 га, жамғаришга бўлган ўртача мойиллик 0,2 га тенг бўлса, у 

---

66 
ҳолда инвестицияларнинг ўсиш суръати 6фоиз (0,3х0,2)х100фоиз)га тенг 
бўлади. 
Р.Харроднинг иқтисодий ўсиш модели инвестиция ва жамғармалар 
ўртасидаги макроиқтисодий мувозанат, яъни 
S
I

га асосланади. У статик 
ҳолдаги макромувозанат учун алоҳида, динамик ҳолдаги макромувозанат учун 
алоҳида формуладан фойдаланади. 1-формула қуйидаги кўринишда бўлади: 
S
C
G


,бу ерда: 
G – миллий даромаднинг ўсиш суръати (∆Y/Y); 
С – капитал сиғими (I/∆Y); 
S – миллий даромад таркибидаги жамғаришнинг улуши (S/Y). 
2-формула қуйидаги кўринишда ўз ифодасини топади: 
S
Cr
Gw


, 
бу ерда:
Gw – ҳақиқий жамғарма ва тахмин қилинаётган инвестициялар ўртасидаги 
динамик мувозанатни таъминловчи ўсишнинг кафолатланган суръати;
Cr – капитал коэффициентининг талаб этилаётган миқдори.