Olimpiada ishtirokchilari uchun o‘quv qo‘llanma Obidalar uz

olimpiada ishtirokchilari uchun o‘quv qo‘llanma
  
Obidalar.uz
 
112 
unvonini qabul qilgan. Bobur mamlakatda ―gazi boburiy‖ deb nomlangan yagona 
uzunlik o‗lchov birligini joriy qildi. O‗zi bilan Hindistonda qolgan sarkardalarga 
―jogir‖ (yer) tarqatdi. Uning vorisi Humoyun ilm-fan sohasida islohotlar o‗tkazib, 
poytaxtda ―Din Panboh‖ deb atalgan ilm-fan markazini bunyod etgan. Uning vorisi 
Akbarshoh markaziy davlat apparatini mustahkamlash maqsadida bir qator islohotlar 
o‗tkazdi. Xususan, yer solig‗i, davlatni boshqarish tartibi xususidagi qonunlarni ishlab 
chiqdi. Qonunga binoan natural soliq pul solig‗i bilan almashtirildi. Bu tadbir 
davlatning moliyaviy ahvolini yaxshiladi. Bundan tashqari u podshoh hokimi mutlaq 
hisoblanib, uning huzurida maxsus vakillik mahkamasi tashkil etildi. Akbar musulmon 
hukmdorlari orasida Hindistonda birinchi bo‗lib e‘tiqod erkinligini joriy qilgan, 
―jiz‘ya‖ solig‗ini bekor qilgan. Ma‘muriy va harbiy idoralaridagi mansablarga 
musulmonlargina emas, balki mahalliy hindlardan ham tayinlanadigan bo‗ldi. 
Akbarning vorisi Jahongir o‗z nomi bilan o‗yib yozilgan tanga pul zarb qildirdi. U 
zindondagi ko‗p maxbuslarni ozod qildirdi, ―tamg‗a‖, ―mirbahri‖, soliqlarini bekor 
qildirdi. Musallas va giyohvandlik moddalarini tayyorlash va ular bilan savdo qilish 
taqiqlandi. Uning vorisi Shoh Jahon Agrada dunyoga mashhur Toj Mahal maqbarasini 
qurdirdi. Manbalarda yozilishicha, bu bino 12 yilda qurilgan, uning qurilishida 50 lak 
rupiy mablag‗ sarflangan. Shoh Jahon Dehlida Qizil Qal‘a, Jome‘ masjidi, Agradagi 
Moti masjidi, Devoni A‘zam, Devoni Xos, Toj Mahal, Shish Mahal singari inshootlar 
qurdirgan. Avrangzeb esa taqvodor hukmdor bo‗lganligidan 80 yaqin kichik, har xil 
soliqlarni bekor qildi, ―jizya‖ solig‗ini qayta tikladi. Musulmon dinida bo‗lmaganlarni 
ma‘muriyat idoralaridan olib tashladi. 
Davlat tarixini o‗rganishga oid tarixiy manbalar quyidagilardan iborat: 
Boburning ―Boburnoma‖, Gulbadanbegimning ―Humoyunnoma‖, Mirzo Muhammad 
Haydarning ―Tarixiy Rashidiy‖, Xondamirning ―Habib us-siyar‖, Humoyunning 
buyrug‗i bilan Xondamir tomonidan yozilgan ―Qonuni Humoyun‖, Akbarning 
buyrug‗i bilan yozilgan Javhar Oftobachining ―Taziqat ul-vaqeot‖, Abulfay 
Allomiyning ―Akbarnoma‖, Xasan Alixonning ―Tavfiri davlati Shershohi‖, Jahongir 
davrida yozilgan Ahmad Yodgor qalamiga mansub ―Tarixi Shohi‖, shu davrda 
yozilgan Abdulloxning ―Tarixi Dovudiy‖, Xo‗ja Nizomiddin Ahmadning ―Taboqoti 
Akbariy‖, Shoh Jahon davri tarixiga oid Amin Kazvining ―Podshonoma‖, Avrangzeb 
va undan keyingi davrlar tarixi haqida Muhammad Soqi Mustaiqxonning ―Maasiri 
Olamgiri‖ asarlari shular jumlasidandir. 
Davlatda ishlab chiqaruvchi xo‗jalik, shaharlarda hunarmandchilikning keng 
tarmoqlari shaklangan. Ularga kulolchilik, zargarlik, naqqoshlik, etikdo‗zlik, 
temirchilik, qurolsozlik, to‗quvchilik, tikuvchilik, qog‗oz ishlab chiqarish, 
qandolatchilik va boshqalar taraqqiy etdi. Manbalarda gazlamalarning yuzga yaqin 
nomi keltirilganligi to‗quvchilik yuksalganligidan dalolat beradi. Qishloq xo‗jaligida 
asosan dehqonchilik va chorvachilik muhim ahamiyat kasb etgan. Dehqonchilikda 
arpa, bug‗doy, sholi va boshqa dukkakli ekinlar, poliz mahsulotlari yetishtirilgan. 
Bobur davrida bog‗dorchilikka katta e‘tibor qaratilgan. 
Boburiylar imperiyasining o‗ziga xos tomoni shundaki, XX asrning 90-yillariga 
qadar ―Buyuk mo‗g‗ullar imperiyasi‖ deb ta‘riflanib kelindi. Nihoyat Bobur 
tavalludining 510 yilligi munosabati bilan olib borgan tadqiqotlar hamda mustaqil 

---