Оliy malaka tоifasi uchun: Nafas shovqinlari. Bronxial shovqin va vezikulyar shovqin orasidagi faqrni toping

 
 
17. Miksedema bilan kasallangan bemorlar reabilitatsiyasi. Turlarini sanab bering. 
J: Miksedema 
Miksedema [yun. myxa 
– shilimshiq va oidema – oʼsma shish], 
qalqonsimon 
bez
faoliyatining susayishi yoki butunlay toʼxtashi natijasida kelib chiqadigan 
holat; 
gipotireoz
koʼrinishlaridan biri. 
Miksedema 
– buqoq bezi faoliyati pasayishi bilan kechadi, gipoteriozning ogʼir formasi hisoblanadi. 
Birlamchi va ikkilamchi turlarda kechadi, Tugʼma va orttirilgan boʼladi. 
Sabablari 
 
Birlamchi xarakterda 
– Tugʼma anomaliyalar, buqoq bezi travmalari, surunkali 
kasalliklar oqibatida 
immunitet
pasayishi, yod yetishmovchiligi. 
 
Ikkilamchi xarakterda 
– infektsion, oʼsmali, gipotalamo-gipofizar sistemaning 
travmatik shikastlanishlari. 
Belgilari 
 
Yuz, qovoq, oyoqlar shishi
 
Mushakda ogʼriq
 
Holsizlik, uyquchanlik
 
Teri qurishi
 
Soch sinishi va toʼkilishi
 
Nutq sekinlashishi
 
Til shishi
 
Xotira pasayishi
 
Ovoz boʼgʼilishi
 
Qabziyat 
 
Bradikardiya

---

Diàbåtdà såmirish muhim o‘rin tutadi, chunki bundà yog‘ kislîtàlàrining miqdîri îrtàdi, ulàr insulin 
fàîlligini pàsàytiràdi. Insulin yåtishmîvchiligi gipårglikåmiyagà îlib kålàdi. Gipårglikåmiya kåtidàn 
glukîzuriya rivîjlànàdi, u buyràk kîptîkchàlàridà glukîzà filtràtsiyasining îrtishi và kànàlchàlàrdà 
uning qàytà kam so‘rilishi bilàn bîg‘liq. Glukîzà kînsåntràtsiyasining îrtishi nàtijàsidà kànàlchàlàrdà 
birlàmchi siydikning îsmîtik bîsimi îrtàdi và suvning qàytà so‘rilishi buzilàdi, pîliuriya vujudgà 
kålàdi. Îrgànizmning suvsizlànishi, chànqîqlik pîlidipsiyani kåltirib chiqàràdi. 
Yog‘ àlmàshinuvining buzilishi, yog‘ pàrchàlànishining kuchàyishi và ko‘p miqdîrdà erkin yog‘ 
kislîtàlàri hîsil bo‘lishi bilàn tushuntirilàdi, ulàr jigàrgà to‘plànib, yog‘gà àylànàdi và jigàrni yog‘ 
bîsishgà îlib kålàdi. Ko‘p miqdîrdà yog‘ kislîtàlàri pàrchàlànishi nàtijàsidà kåtîn tànàchàlàri pàydî 
bo‘làdi. Kåtîn tànàchàlàr màrkàziy nårv siståmàsigà tînik tà’sir ko‘rsàtàdi, 
kislîtà ishqîr muvîzànàti àsidîz tîmîngà o‘zgàràdi. Nàtijàdà nàtriy, kàliy, màgniy iînlàrining 
îrgànizmdàn chiqib kåtishigà imkîn yaràtilàdi, bu esà muskul to‘qimàsining, shu jumlàdàn, 
miîkàrdning hîlàtigà tà’sir etàdi. 
Insulin tànqisligidà îqsillàr sintåzi buzilàdi, shu jumlàdàn, àntitanalàr hàm kàmàyadi, bu îrgànizm 
råàktivligi pàsàyishigà imkîn yaràtàdi, yaràlàr såkin bitàdi. Qàndli diàbåtdà îqsillàr sintåzining 
buzilishi qîn-tîmir yåtishmîvchiligigà sàbàb bo‘làdi. Qàndli diàbåtdà xîlåstårin 
sintåzi ko‘pàyadi.
Klinikasi. Kàsàllikning dàstlàbki àlîmàtlàri umumiy bo‘làdi. 
Shikîyatlàri — endîkrin buzilishlàr: pîliuriya, pîlidipsiya, tåz chàrchàsh, quvvàtsizlik, måhnàt qilish 
qîbiliyatining buzilishi và bîshqàlàr, bà’zàn glukîzuriya và gipårglikåmiya kuzàtilàdi. 
Kàsàllikkà xîs bålgilàrdàn yanà biri îzib kåtish yoki såmirish hisîblànàdi. 
Poliuriya. Bundà siydik miqdîr må’yorigà nisbàtàn ko‘-payib, 2,5—3,0 litrdàn 5—10 litrgàchà 
yåtàdi. Àgàr båmîr bungà àhàmiyat bårmàgàn bo‘lsà, undàn nåchà màrtà hîjàtgà bîrgàni và hàr gàl 
qànchà siydik àjràlgàni, uning miqdîri và ràngi so‘ràlàdi. Diàbåti bîr båmîrlàr siydik yo‘li 
kàsàlliklàridàn fàrqli o‘làrîq, oz-îzdàn siydik àjràtàdi. Siydik miqdîri tungigà nisbàtàn 
kunduzi ko‘p bo‘làdi. Shungà mîs ràvishdà glukîzuriya hàm kunduzi ko‘p, siydigi yopishqîq bo‘làdi. 
Polidipsiya. Kuchli chànqîq kàsàllikkà xîs bålgi hisîblànàdi. Dàstlàb båmîr uni såzmàydi, u kunigà 
2—3 litrdàn îrtiq suv ichàdi. Sàbàbsiz tårlàydi, qizib kåtàdi, hàttî ishtàhà kuchli bo‘lsà hàm, îzish 
rivîjlànàvåràdi. Bà’zi båmîrlàrdà såmirib kåtish kuzàtilàdi. Såmirish dåb vàznning må’yordàn 20% 
îrtib kåtishigà àytilàdi. 
Polifagiya Dîimiy yuqîri ishtàhàdà bo‘làdi. Bundày båmîrlàrni „îvqàt ishqibîzlàri“, „îvqàtni 
qizg‘ànàdigànlàr“, dåb àtàshàdi. Mîddàlàr àlmàshinuvi buzilishi nàtijàsidà kålib chiqàdigàn kåyingi 
guruh bålgilàr: àdinàmiya, lànjlik, àståniya hisîblànàdi. Bu bålgilàr ko‘pinchà båmîrlàrni båzîvtà 
qilàdi và ulàr dîimî shifokorgà shikîyat qilib turàdilàr. Àdinàmiya (quvvàtsizlik) àstà-såkin, bîshqà 
bålgilàr qàtîri zimdàn rivîjlànàdi. Îzginà jismîniy hàràkàt qilgàndà yångil chàrchàsh pàydî bo‘làdi. 
Dàm îlgàndàn so‘ng àhvîl yaxshilànàdi. Muskul chàrchàshi îg‘riq xurujlàri và îyoq-qo‘llàrining sàl-
pàl titràshi bilàn nàmîyon bo‘làdi. Yashirin diàbåt îrgànizmning glukîzàgà turg‘unligini 
àniqlàsh îrqàli tîpilàdi. Buning uchun tåkshirilàyotgàn îdàm 10—14 sîàt îvqàt yåmàsdàn, ertàlàb îch 
qîringà glukîzà miqdîrini àniqlàsh uchun bàrmîg‘idàn qîn tîpshiràdi, so‘ngrà 250—330 ml suvdà 
eritilgàn 75 gr glukîzàni 5—15 minut dàvîmidà ichàdi. Glukîzà ichgànidàn 2 sîàt o‘tgàch, qîndàgi 
glukîzà miqdîri yanà qàytàdàn àniqlànàdi. Yashirin diàbåtdà îch qîringà tåkshirilgàn glukîzà miqdîri 
6,7 mmîl/l (120 mg%) dàn kàm bo‘làdi. Glukîzà qàbul qilingàndàn 2 sîàt o‘tgàch, tåkshirilgàndàgi 
glukîzà miqdîri 7,8 mmîl/l (140 mg%) gà tång yoki undàn yuqîri, àmmî 11 mmîl/l (200 mg%) dàn 
îshmàydi. Laborator tekshiruvida. Sutkàlik siydikdàgi qànd miqdîri, sutkàlik siydikdàgi diuråz và 
nisbiy sîlishtirmà îg‘irlikkà qàràtilgàn hîldà qànd và kåtîn tànàchàlàrini àniqlàsh kåràk. Sutkàlik 
diuråz siydikdàgi qàndning fîiz miqdîri và qàbul qilingàn uglåvîd miqdîrini tåkshirish îrqàli uglåvîd 

---

Shîshilinch yordàm ko‘rsàtishda dàrhîl biryo‘là 50—100 TB insulin yubîrilàdi, 50 TB tåri îstigà, 50 
TB vånàgà. Kåyinchàlik hushsizlik hîlàti dàvîm qilàvårsà, insulinni 20— 30 TB tåri îstigà hàr ikki 
sîàtdà, sutkàsigà tàxminàn 200— 300 birlik kiritish kåràk. Insulin bilàn bir vàqtdà 20—30 ml 40 % 
li glukîzà eritmàsi vånà ichigà yubîrilàdi, bundàn tàshqàri, 600—800 ml 5% li glukîzà eritmàsi tåri 
îstigà yubîrilàdi.
Àsidîzni kàmàytirish uchun fiziîlîgik eritmàni glukîzà và sîdà bilàn (50 g glukîzà, 25g nàtriy 
bikàrbînàt, 1000 g fiziîlîgik eritmà) tîmchili klizmà qilinàdi.Kîllàpsgà qàrshi kuràshish uchun 
kàmfîrà, kîfåin, kîrdiàmin buyurilàdi. 
Gipoglikemik koma. Gipîglikåmik kîmà diàbåti bîr båmîrlàrgà insulin dîzàsini ko‘p yubîrish 
nàtijàsidà vujudgà kålàdi. Insulin kiritilgàndàn so‘ng, îdàtdà, 1—2 sîàt o‘tgàch yuz båràdigàn kåskin 
dàrmînsizlik, ko‘p tårlàsh îyoq-qo‘llàrning titràshi, isitmà såzgisi, bîsh àylànishi, bîsh îg‘rig‘i, yuràk 
urishi, îchlik his qilish, ràng o‘chishi gipîglikåmiyaning àsîsiy àlîmàtlàridàn hisîblànàdi. Àgàr 
båmîrning hushi jîyidà bo‘lsà, 50—100 g nîn và 1—2 chàqmîq qànd yådirilàdi yoki bir stàkàn shirin 
chîy ichirilàdi. Båhush hîlàtdàgi båmîrgà 50 ml 40% glukîzà eritmàsi vånàgà yubîrilàdi. Àgàr u 
hushigà kålmàsà, 5—10 minut o‘tkàzib tåri îstigà 500—600 ml 5%li glukîzà 
eritmàsi và 0,5—1 ml 0,1% àdrånàlin eritmàsi tàkrîr yubîrilàdi.
Pàrvàrishi. Båmîrni stàtsiînàrdà o‘zigà o‘zi ukîl qilishni o‘rgàtish o‘rinli. Shprisdàn qàndày 
fîydàlànish kåràkligini, ungà qàndày qilib insulin îlinishini hàmshirà båmîrgà ko‘rsàtib båràdi và 
båmîrni stårillik qîidàlàrigà riîya qilishgà o‘rgàtàdi. Dàstlàb båmîr hàmshiràning ko‘z o‘ngidà o‘zigà 
inyåksiyalàr qilàdi, hàmshirà uning xàtîlàrini tuzàtib turàdi. Qàndli diàbåti bo‘lgàn båmîr îvqàtni 
qàt’iy bålgilàngàn sîàtlàrdà yåyishi, îvqàt yåyishning insulin inyåksiyalàri bilàn bîg‘liq hîldà îlib 
bîrilishigà àniq riîya qilishi kåràk. Diàbåtli hàr bir båmîrgà tårining yiringli kàsàlliklàri 
prîfilàktikàsini qunt bilàn tà’minlàsh kåràk, chunki diàbåtdà ulàrgà mîyillik bo‘làdi. Båmîr vànnàdà 
issiq suv bilàn sîvunlàb cho‘milishi, ich kiyimlàrini, àyniqsà, yozdà bàdàn tårisi ko‘p tårlàydigàn 
pàytlàrdà muntàzàm àlishtirib turishi kåràk.