Оliy malaka tоifasi uchun: Nafas shovqinlari. Bronxial shovqin va vezikulyar shovqin orasidagi faqrni toping

EPIDEMIOLOGIYASI 
Salmonellyoz tezda epidemik tus olishi bilan xavfli sanaladi, u sporadik holat va epidemik chaqnashlar 
sifatida qayd etiladi, ularning kelib chiqish manbaini aniqlash esa juda qiyin vazifadir. Kasallikning 
epidemiologik xavfi issiq fasllarda kuchayadi: bahor va yoz faslining oxirlari patogenning faol tarqalishi 
uchun eng qulay vaqt hisoblanadi. 
Bundan tashqari, salmonellyoz tibbiy muassasalarda bemorlar orasida tarqalishi mumkin. 
Kasalxonalarda infektsiyaning tarqalishi palatalarning to’lib ketganligi, bemorlarning palatadan palataga 
asossiz harakatlanishi, zarur yordamchi vositalarning yetishmasligi, bir martali ishlatiladigan vositalardan 
qayta foydalanish, to’shaklarga qayta ishlov berish qoidalariga amal qilmaslik natijasida yuzaga keladi. 
Salmonellyozning bu shaklda tarqal
ishi ko’proq bolalar shifoxonalariga xosdir. 
ETIOLOGIYASI 
Kasallik Salmonella avlodiga mansub bakteriyalarning turli xil serotiplari tomonidan chaqiriladi. Infektsiya 
manbalari asosan uy hayvonlari va parrandalardir, ammo odam (bemor, tashuvchi) qo’shimcha manba 
sifatida ham ma’lum rol o’ynaydi. Uzatish mexanizmi — fekal-oral. 
Yuqish yo’llari: 
Zararlangan chorva mollari va parrandalardan olingan mahsulotlar iste’moli; 
Kontakt-
maishiy yo’l; 
Ba’zan suv orqali; 
Chang-
havo yo’li orqali. 
Kasallik yuqishi hayvonl
arni parvarishlash, go’shtni qayta ishlash zavodlarida so’yish jarayonida, 
shuningdek, tirikligida yoki o’limdan keyin infektsiyalangan hayvon go’shtini iste’mol qilishda uchraydi. 
Sut va sut mahsulotlari ham infektsiya manbai sanaladi. 

---

necha kundan 2
—3 oygacha saqlana oladi. Sogʻlom odam dizenteriya bakteriyalari bilan ifloslangan 
suv, meva, sabzavot, ovqatni isteʼmol qilganda kasallik yuqadi. 
Yuqish yoʻllari 
Oz
odalik qoidalariga rioya qilmaslik (hojatxona, oshxonalarning iflos boʻlishi, pashshani 
yoʻqotmaslik, qoʻlni tozalab yuvmaslik) dizenteriyaning tarqalishiga sabab boʻladi. Dizenteriya yil 
boʻyi uchrab turadi, ammo issiq faslda (iyun — oktyabr) pashsha koʻpayishi, suv koʻp ichilishi, meva-
sabzavotni yuvmay yeyish natijasida dizenteriya bilan kasallanish koʻpayadi. Dizenteriyaga hamma 
moyil, lekin yosh bolalar, keksalar va nim-
jon kishilarda koʻproq kuzatiladi. Dizenteriya bakteriyalari 
yoʻgʻon ichakda koʻpayadi va ayni vaqtda ichakni yalligʻlantirib, butun organizmda moddalar 
almashinuviga putur yetkazadi. Ularning yoʻgʻon ichakda qosil qiladigan zahari (toksini) ichak shilliq 
pardasiga oʻziga xos taʼsir koʻrsatadi (yalligʻlantiradi, yara hosil qiladi), butun organizmni zaharlaydi 
(
intoksikatsiya
). 
Klinikasi 
Kasallik yuqqach, 3
—4 kunlik yashirin (inkubatsion) davrdan keyin qorin burab ogʻriydi, tez-tez ich 
ketadi. Avval ich suyuq kelib, 
keyin qon bilan shilimshiq aralash (yalqugʻ) boʻladi. Bir kecha-
kunduzda 10
—15 martagacha hojatxonaga borish D.ga xos belgidir. Bemor temperaturasi 
kasallikning faqat dastlabki kunlarida salgina koʻtariladi. Qorin dapqir-dapqir burab ogʻriydi, toʻgʻri 
ich
ak tortishibqisqarib ogʻritadi (tenezm), ayni vaqtda tez-tez ich kelishi, soxta "hojat boʻlishi" be-
morning axgyulini ogʻirlashtiradi. Ich ketishi tufayli koʻp suyuqlik yoʻqolishi natijasida bemor tez ozadi, 
koʻzi kirtayib qoladi, terisi qurishadi, qoʻl-oyogʻi sovqotadi, ishtahasi yoʻqoladi, qattiq chanqaydi. 
Umumiy ahvoli mushkullashadi. 
Kasallik asoratsiz oʻtganda 6—7kuni ich ketishi kamayadi, axlatda yalqugʻ yoʻqoladi, qorin ogʻrigʻi 
bosiladi, bemor ishtahaga kiradi. D. bir necha kundan (yengil xili) 3
—4 haftagacha davom etadi. 
Kasallik qoʻzishi (qaytalanishi) ham mumkin. Asosan, yosh bolalar bilan keksalarda D. ogʻir oʻtadi. 
Avitaminoz, nimjonlik, oʻta charchash va sh. k. D.ning choʻzilishiga (surunkali D.ga) sabab boʻladi. 
D.ning bu xili oylab choʻziladi vaqt-vaqti bilan zoʻriqib turadi. U soʻnggi yillarda kam uchramoqda. 
Surunkali D. bilan ogʻrigan bemorlardan tevarak-atrofdagilarga kasallik yuqishi mumkin. Yosh 
bolalarda D. oʻziga xos oʻtadi: ichakning yalligʻlanishidan koʻra umumiy intoksikatsiya yaqqol koʻzga 
tashlanadi. Yuqorida aytilgan belgilardan tashqari, axlatni lab.da tekshirish, yoʻgʻon ichak pastki 
qismining shilliq qavatini koʻzdan kechirish (kolonofibroskopiya, rektoromanoskopiya) va 
bakteriologik tekshirish asosida D. aniklanadi. Bemor kas
alxonada davolangani maʼqul. D. bilan 
ogʻrib oʻtgan kishida qoladigan immunitet uzoq davom etmaydi. D.ni davolashda dorilardan tashqari, 
parhezning ahamiyati bor. 
Davolash 
Davolash usullariga asosan gipreimmun zardob, norsulfazol (1%) va b. antibiotiklar buyuriladi. 
Oldini olish 
Dizenteriyani oldini olish uchun aholi yashaydigan joylarni toza tutish, oziqovqat korxonalari, suv 
tarmoqlari ustidan sanitariya nazoratini kuchaytirish, pashshani yoʻqotish, shaxsiy gigiyena 
qoidalariga jiddiy rioya qilish, mevasabzavotni toza suvga obdan yuvib yeyish kerak va h. k. Aholini, 
ayniqsa qishloq joylarida, toza ichimlik suv bilan taʼminlash nafaqat D., balki barcha oʻtkir ichak 
kasalliklarining oldini olishda muhim ijtimoiy tadbir hisoblanadi. Bolalarni yoshligidan pokizalikka 
odatlantirish lozim. 
Kasallik bemordan atrofidagilarga oson yuqishi, 
Grigoryev-Shiga
bakteriyalari qoʻzgʻatadigan 
Dizenteriya ogʻir kechishini eʼtiborga olib, bemorni iloji boricha kasalxonaga yotqizib davolagan 
maʼqul. 
Hayvonlardan qoʻzi va choʻchqalarda uchraydigan oʻtkir infeksion kasallik. Asosan 3—5 kunlik 
qoʻzilarda ichakning gemorragik yalligʻlanishi va ich ketishi bilan kuzatiladi. Qoʻylarda D.ni 
Clostridium perfrindens V. turiga mansub spiroxeta qoʻzgʻatadi. Kasallik sogʻlom va kasal hayvonlar 
birgalikda saqlanganda alimentar yoʻl bilan yuqadi. D. qoʻzilatish mavsumi — bahorda avj oladi. 
Kasal hayvonlarn
ing qon aralash ichi ketadi, ishtahasi yoʻqolib, ozib qoladi. Kasallikning oʻtkir 

---

Infeksiya oldini olish uchun qoʻllarni tez-tez yuvish, boshqalardan uzoqroq masofada boʻlish hamda yuzni 
qoʻllar bilan ushlamaslik tavsiya qilinadi.
[19]
Niqoblardan foydalanish esa hamma uchun emas, balki 
virusni yuqtirganini shubha qilayotganlar hamda ularga qarayotganlargagina tavsiya qilinadi.
[20][21]
Ayni 
damda COVID-19 ga qarshi 
vaksina
yoki 
preparat
bor . Kasallikni boshqarish simptomlarni davolash, 
izolyatsiya hamda eksperimental choralardan iborat.