Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi abduhamid nurmonov struktur tilshunoslik: ildizlari va yo‘nalishlari
Download 4.72 Mb. Pdf ko'rish
|
abduhamid nurmonov.struktur tilshunoslik ildizlari va yo\'nalishlari
- Bu sahifa navigatsiya:
- I.A. B O D U E N DE K U R T E N E N IN G L IN G V IS T IK K O N S E P S IY A S I
- I.A. Boduen de Kurtenening falsafly qarashlari
|
N azorat savollari
1. Nima uchun yosh grammatikachilar deb yuritiladi? 2. Yosh grammatikachilaming yirik vakillari kimlar? 3. Yosh grammatikachilar lingvistik qarashlarining qanday asosiy nuqtalari mavjud? 4. Yosh grammatikachilarning yutuq va cheklangan tomonlari nimalarda ko ‘rinadi? www.ziyouz.com kutubxonasi I.A. B O D U E N DE K U R T E N E N IN G L IN G V IS T IK K O N S E P S IY A S I Boducn dc Kurtene (1845—1929) ilmiy konscpsiyasining bir qator holatlari tilshunoslikda yangi davrning boshlanishiga ohb kcldi. F.de Sossyur nomi bilan bog'langan sistcmaviy tilshunoslikning ko ‘pgina g‘oyalari aslida Sossyurga qadar Boduen de Kurtene tom onidan bayon qilingan cdi. Boduenda yoshlik yillaridanoq matcmatika va tilshunoslikka qiziqish uyg‘ondi. Ana shu qiziqish tufayli u bir qator tillarni: lotin, sanskrit singari klassik tillarni, rus, polyak, fransuz, nemis, ingliz, italyan, litva, ehcx, slavyan sing ri o ‘nlab hozirgi tillarni o'rgandi. Keyinchalik ularning ko‘pida, xususan, rus, polyak, nemis, fransuz tillarida ilmiy asarlarini yozdi. XIX asrning 70—80- yillarida Boduen Ovro‘pada mashhur tilshunosga aylandi. I.A. Boduen de Kurtenening falsafly qarashlari B oduen de K u rten en in g lingvistik konsepsiyasi negizida materialistik monizm yotadi. U tabiat va ruh, til va tarix, tarix va hayot, tarix va taraqqiyot singari turli xil hodisalarni qorishtirgan A .Shleyxer va o ‘z shogirdi N.V. K rushevskiyning du alistik qarashlariga tanqidiy munosabatini bayon qilar ekan, materialistik monizm g'oyalarini targ‘ib qlladi. Materialistik monizm moddaning birlamchiligini, uning obyektiv mavjudligini e ’tirof qiladi. Tilga m onistik qarash uni ijtim oiy-individual holatda amal qiluvchi psixosotsial mohiyat sifatida talqin qilishga ohb keladi. Boduen dc Kurtene fikricha, til muayyan bir jam iyatni tashkil etgan individlar ongida, individlar psixikasida, individlar tili sifatida 20 www.ziyouz.com kutubxonasi yashaydi. Shuning uchun Boduen dc Kurtcne o ‘z tadqiqotlarida individlar nutqiga asosiy c'tiborni qaratdi. Uning ta'kidlashicha, individlar psixikasi, tiln in g individual tashuvchilarigina real mavjuddir. Milliy til bir butun sifatida ilmiy um um lashm a sanalib, faqat g‘oyada yashaydi. Bu csa uning kommunikatsiyaning alohida aktiga e 'tib o rin i to rtish g a sababchi boMadi. Xuddi shuning u ch u n kishilardan uzib olingan mavhum lashtirilgan til emas, balki til tafakkurining egasi boMgan inson tilshunoslikning real o ‘rganish obyekti bo‘lmog‘i lozimligini ta'kidlaydi. Shu bilan birgalikda u tilda individuallik bilan umumiyliknmg ajralmasligini, individual xususiyatda bir vaqtning o ‘zida umumiylik, umummsoniylik rnavjud ekanligini bayon qiladi. U insoniyat olami sotsial guruhlar majmuasi ekanligini e ’tiro f etadi. Boduenning ta'kidlashicha, insonda psixik xususiyatlar o ‘xshash!igi mavjud boMadi. Ana shu xususiyatlarda unium an, til o ‘zgarishlari, qisman shu qabila yoki xalq tilida o'zganshlar sodir boMish shart-sharoiti yaratilgandir. Download 4.72 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|