Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirmgi b. Yu. Xodiyev, D. S. Qgsimova korporativ

tizimini joriy etishning uslubiy jihatlari.
11.4. Korporatsiyada ichki moliyaviy nazorat tizimining tuzilishi
11.1. 0 ‘zbekiston kompaniyalarida ichki korporativ moliyaviy 
rejalashtirish tizimini shakllantirishga nisbatan konseptual 
yondashuvlar
0 ‘zbekistonda bozor munosabatlarining rivojlanishi kompaniyalar 
rahbarlari va menejmentidan moliyaviy muammolarni hal etishga 
nisbatan zamonaviy yondashuvlami talab qiladi.
Shuni ta’kidlash lozimki, mamlakatimiz korporatsiyalarida moliyaviy 
menejment texnologiyasi endigina shakllana boshladi. Bozor iqtisodiyo- 
tiga o‘tish sharoitida boshqaruvchilarga moliyaviy faoliyatni boshqarish 
tajribasi va ilmiy asoslangan usul l ari etishmaydi, bu mablag‘laming 
sochilishiga va moddiy hamda moliyaviy resurslardan foydalanish 
samaradorligining pasayishiga oUb keladi.
Bozor sharoitida korporatsiyalar moliyani boshqarishning zamonaviy 
usullaridan foydalanmasdan turib barqaror ishlay olmaydi.
Hozirgi sharoitda mamlakatimiz korporatsiyalarida moliyaviy 
menejmentning ancha mukammal ishlab chiqilgan va o ‘zlashtirilgan 
tadbiri moliyaviy tahlil hisoblanadi. Deyarli har bir korporatsiyada 
ma’lum bir moliyaviy koeffisiyentlami hisoblab chiqish va ulami tahlil 
qilish texnikasini yaxshi egallagan mutaxassislar mavjud. Biroq hozircha 
moliyaviy rejalashtirishni yaxshilash muammosi dolzarbligicha qol- 
moqda.
Mamlakatimizdagi aksariyat kompaniyalarda zamonaviy moliyaviy 
rejalashtirish tizimsiz xususiyatga ega bo‘lib, bu moliyani samarali 
boshqarish, aniq va chuqur o‘ylangan boshqaruv qarorlarini qabul 
qilish imkonini bermaydi.
Moliyaviy rejalashtirish kompaniya aktiv samarali boshqarish 
maqsadida emas, balki, alohida ko‘rsatkichlar (masalan, kreditorlik va
109

---

debitorlik qarzlari), tarkibiy bo‘linmalarda xarajatlar darajasini nazorat 
qilish uchun qo‘ilaniladi.
Vertikal integratsiyalashgan xolding kompaniyalarida moliyaviy 
rejalashtirish o‘z xususiyatlariga ega.
Shuni ta’kidlash lozimki, moliyaviy menejment sohasidagi mutaxas- 
sislarning hisoblashlaricha, ichki korporativ moliyaviy rejalashtirish va 
nazoratni joriy etish integratsiyalashgan kompaniyada moliyaviy bosh- 
qarish samaradorligini oshirishning asosiy yo'nalishi sanaladi.
Moliyaviy rejalashtirish korporativ biznesni boshqarishning amaliy 
mexanizmi hisoblanadi. Uni qo‘llash nafaqat ishlab chiqarish tannarxini 
rejalashtirish, balki kompaniyani rivojlantirish uchun ichki hamda tashqi 
resurslami samarah jalb qilish imkonini ham beradi.
Rejalashtirish bozor muhitining oczgarishini oldindan bilish va uning 
kompaniya uchun salbiy oqibatlarini pasaytirishga imkon yaratadi. 
Rejalashtirish yordamvda kompaniya ichida savdo shartnomalari bo‘yi- 
cha ortiqcha xarajatlarga barham beriladi.
Moliyaviy rejalashtirish boshqaruv xodimlariga quyidagi savollarga 
javob topishga ko‘maklashadi:
1. Kompaniya rivojlanishning qaysi darajasida turibdi (uning iqti­
sodiy salohiyati qanday) va uning moliya-xo‘jalik faoliyati natijalari 
qanday?