Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti pedagogika fakulteti

Tadqiqot ishining ilmiy ahamiyati. Ushbu tadqiqot ishini bajarish 
natijasida boshlang’ich sinflarda savod o’rgatish darslari kichik yoshdagi 
o’quvchilarni ona tilini puxta o’zlashtirishga tayyorlashning ajralmas qismi, 
ta’lim jarayonida ularni ahloqiy-estetik tarbiyalashning muhum vositasi sifatida 

---

7 
qaraladi. Sinfdan tashqari o’qishning maqsadi kichik yoshdagi o’quvchilarni 
bolalar adabiyoti va xalq o’gzaki ijodining xilma-xil namunalari bilan tanishtirish, 
ularda kitobxonlik madaniyatini tiklashga oid mashg‘ulot ishlanmalarini, uning 
maqsadi, mazmuni, tipi, qurilishiga oid yangi tushunchalari bilan boyitishning 
didaktik asoslari ko‘rib chiqildi hamda ilmiy-metodik tavsiyalar bilan boyitish 
nazarda tutildi. 
Tadqiqot ishining amaliy ahamiyati. Tadqiqot natijasida aniqlangan ilmiy 
yondashuvlar, ishlab chiqilgan tavsiyalardan nutqning tovush madaniyatini 
shakllantirishga 
oid 
mashg‘ulotlarini 
boyitish, 
maktabgacha 
ta’lim 
muassasalarida olib boriladigan turli o‘quv predmetlarini takomillashtirish hamda
ularning bilimini, malakasini oshirishda keng foydalaniladi. 
Tadqiqot ishining tarkibiy tuzilishi. Ushbu tadqiqot ishi kirish, ikki bob, 
har bir bobda ikkitadan qism, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan 
iborat.
 
 
 
 

---

8 
1.bob. O`zbek tilining tovush tizimi va yozuvi.
O`zbek tili yozuvi fonimatik yozuv hisoblanadi. 1993- yil 2-sentardagi (lotin 
yozuviga asoslangan “O`zbek alifbosini joriy etish to`g`risida”gi qonunga muvofiq 
o`zbek tili yozuvi uchun lotin grafikasi asos qilib olinadi. Nutqning har bir tovushi 
uchun unga mos grafik shakl qabul qilinadi.
O`qituvchi savod o`rgatish jarayonida o`quvchilarni tovush va harflar bilan 
tanishtirishda ularni sentizlab o`qishga o`rgatishda o`zbek tilining fonetik 
hususiyatlatini hisobga olishi zarur. 
Savod o`rgatish analitik- sentetik tovush metodiga asoslanib boriladi. So`z 
bog`inga bo`linadi. Bo’g`indan kerakli o`rganilayotgan tovush ajratib olinadi, tahlil 
qilinadi, o`rganiladigan harf bilan sintezlanadi shu asosda butun o`qish jarayoni 
o’zlashtiriladi. Bunda o`zbek tili grafik tizimi tovushlarni belgilash hususiyatlari 
hisobga olinadi. Savod o`rgatishda o`zbek tili grafik tizimining qo`yidagi 
hususiyatlarini hisobga olish muhim ahamiyatga ega: 
1, Savod o`rgatishda tovush-harf bilan tanishtirish unlilardan boshlanadi. 
Hozirgi o`zbek tilida 6ta unli fonima mavjud:a, o, i, e, u, o`. 
E harfi so`z va bo’g`in boshida qo’llanadi (ekin, echki, aeroplan), undoshdan 
keyin o`rta keng lablanmagan unli tarzida o`qiladi. (kel, tez). Savod o`rgatishda 
oldin so`z boshida keladigan e, so`ngra undoshdan keyin keladigan e tovush- harfi 
bilan tanishtiriladi.