Oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi guliston davlat universiteti z. To’ychiyeva «kompyuter lingvistikasi»

Fandan o’tiladigan mavzular va ular bo’yicha mashg’ulot turlariga ajratilgan soatlarning taqsimoti

T/r	Fanning bo’limi va mavzusi, mazmuni	Soatlar
		Jami	Ma’ruza	Amaliy mashg’ulot	Seminar	Mustaqil ish
1.	KL kursning maqsadi, vazifasi va ahamiyati
2.	Matematik mantiq asoslari
3.	Aksiomatik nazariya
4.	Tilshunoslikda modellashtirish. metodidan foydalanish
5.	Oraliq nazorat
6.	KL fani taraqqiyoti tarixi va zamonaviy holati
8	KL asosiy yo’nalishlari
	Til o’rgatish jarayoni. Avtomatik tarjima
9	Kompyuter leksikografiyasi. Statistik tadqiqotlar
10	O’zbek tilining axborot- kompyuter uslubi
11	Oraliq nazorat
12	O’zbek, rus, ingliz til. qiyos. tahlili
13	O’zbekiston va dunyo miqyosidagi Kl ga oid tadqiqotlar
14	Kompyuter lingvistikasining asosiy yo`nalishlari. Avtoma tik tarjima.Avtomatik tahrir. Kompyuter leksikografiyasi.
15	Matematik statistika. Til o`rgatish jar-ni avtomatlashtirish
16	Kompyuter dasturlarini yaratish tamoyillari. Matematik va kompyuter lingvistikasi fanining istiqbollari.
17	Kompyuter dasturlarini yaratish tamoyillari. Kompyuter lingvistikasining rivojlanish istiqbollari.
18	O`zbek tilida fe'lning tuslanishi. Analiz va sintez
19	Lingvistik kompyuter dasturlarini takomillashtirish yo`llari. Tilshunoslikning zamonaviy yo`nalishlari.
Jami			38	38

Mavzular va ko’riladigan asosiy masalalar

№	M A V Z U	K O’ R I L A D I G A N M A S A L A L A R	Informatsion -uslubiy ta’minot
1	2	3	4
1.	KL fani va uning predmeti,kursning maqsadi, vazifasi va ahamiyati (4 soat).	Ma’ruza mashg’ulotlari mazmuni Kompyuter lingvistikasi fanining asosiy maqsadi lingvistik masalalarni yechishning kompyuter dasturlarini ishlab chiqish. Kompyuter lingvistikasining asosiy vazifalari esa tillarga o’qitish bilimlarni tekshirish, matnlarni tahrirlash va mashina tarjimasi dasturlarini ishlab chiqishdan iboratdir. Bu bilan matematik lingvistikani tili «sof munosabatlar sistemasi» ya’ni insondan abstrakt sistema sifatidagi tavsifi deb sharhlash mumkin bo’ladi.	1. (A1.1-59; KLdan ma’ruza matni 1-bet)
2	Matematik mantiq asoslari(4 soat).	1. Tilshunoslikda matematik metodlarni qo’llash.2. Mantiq funktsiyalari va ularning berilishi. 3. Mulohazalarni hisoblashning formal nazariyasi.	(A1.1-59; KLdan ma’ruza matni,5-bet)
3	Aksiomatik nazariya (2 soat).	Nazariya simvollari. Nazariya formulalari. Nazariya aksiomalari. NazariYNing keltirib chiqarish qoidalari. Nazariya teoremalari. Matematik mantiq va tillarni formallashtirishning uzviy og’liqligi.Aksiomatik nazariyalar tili xalq xo’jaligidagi masalalar modelini tuzishdagi universal til xisoblanadi. Bundan tashqari, bu til kompyuter tilidir.Formal nazariyadan farqli ravishda (unda har bir formula umumiy ma’no nuqtai nazaridan alohida tekshiriladi), aksiomatik nazariyada ko’rib chiqilayotgan formulaning umumiy ma’nosini tekshirishda isbot qilingan formulalarning barchasidan foydalanish mumkin bo’ladi.
4	Tilshunoslikda modellashtirish metodidan foydalanish (4soat).	Tilshunoslikda modellashtirish metodidan foydalanish. 2. So’z turkumlarini formallashtirish.3. Gap bo’laklarini formallashtirish. 4. o’zbek, rus va ingliz tillaridagi asosiy gap konstruktsiyalari.	(A1.1-59; KLdan ma’ruza matni,18-bet)
5	KL fani taraqqiyoti tarixi va zamonaviy holati1(4 soat).	Kompyuter ling-vistikasining asosiy yo’nalishlari. Avtomatik tarjima. 2.Avtomatik tarjima yo’nali-shining tarixi. Tarjimon dasturlar. 3 Avtomatik tarjima yo’nalishining zamonaviy holati va istiqboli.4. Ma’lumotlar bazasini yaratish	(A1.1-59; KLdan ma’ruza matni, 33-bet)
6	KL asosiy yo’nalishlari (4 soat).	Kompyuter leksikografiyasiga oid asosiy tushuncha va terminlar.2. Kompyuter lug’atlari.3. Sharhlangan kompyuter lug’atining dasturi. Sharhlangan kompyuter lug’atining dasturi g’oyaga asoslanadi: Tilning har bir so’ziga mutanosib keluvchi kod ishlab chiqiladi va qo’llanadi, kodni qayta ishlash jarayonida zaruriy bo’lgan ma’lumotlar, tarjimalar, sinonim, antonim va sharhlarga ega bo’lish mumkin.	(A1.1-59; KLdan ma’ruza matni ,38-bet
7	Til o’rgatish jarayoni. Avtomatik tarjima (4 soat).	Ta’lim jarayonida kompyuter texnologiyalaridan foydalanishning ahamiyati. Til o’rgatishda qo’llanadi gan kompyuter dasturlari. Ta’limiy ishlanmalar konsepsiyasi. Inson tafakkuri shu qadar taraqqiy etib bormoqdaki, texnika lashtirish, kompyuterlashtirish jarayoni nafaqat ishlab chiqarishning turli sohalari, balki madaniyat va ta’lim sohalariga ham dadil kirib bormoqda. Kompyuter texnologiya larining shiddat b ilan rivojlanishi ta’lim jarayonini YNgi bosqichga ko’tardi, bu o’z o’rnida ta’lim mazmunini, metod va shakllarini qayta ko’rib chiqish, uni YNgi b ilim hamda ko’nikmalar bilan YNada boyitish zaruriyatini tug’dirdi	(A1.1-59; KLdan ma’ruza matni ,41-bet)
8	Kompyuter analizi va ingliz tilidagi gaplarni o’zbek tiliga tarjima qilish algoritmi(4 soat).	Kompyuter analizi va ingliz tilidagi gaplarni o’zbek tiliga tarjima qilish algoritmi. 2. Dastur algoritmi. 3. Dasturning ishlash tamoyili. Ingliz tilidagi matnlarni o’zbek tiliga va aksincha, o’zbek tilidagi matnlarni ingliz tiliga o’girishning ommaviy kompyuter metodlarini qo’llash, tillarga kompyuter yordamida o’qitish, bilimlarni baholash, matnlarni tahrirlash eng dolzarb muammolar hisoblanadi.	(A1.1-59; KLdan ma’ruza matni ,45-bet)
9	O’zbek tilining axborot – kompyuter uslubini yaratish(4 soat).	1. o’zbek tilining axborot – kompyuter uslubini yaratish. 2. tilning axborot uslubi nazariyasi. 3. O’zbek tilining axborot – kompyuter uslubini yaratish mezonlari. 4. axborot – kompyuter uslubida sinonimlar, frazeologizmlar va polisemantik so’zlarning mavqei.	(A1.1-59; KLdan ma’ruza matni, 48-bet)
10	O’zbek, rus, ingliz tillarining qiyosiy tahlili (4 soat).	Amaliy mashg’ulot vaqtida talabalar, shuniningdek, Internet saytlarida ishlashi va zamonaviy kompyuter lug’atlari, programmalaridan foydalanishlari zarur bo’ladi Dars davomida har bir talaba asosiy gap konstruktsiyalarini daftariga yozib topshiradi	(KLdan ma’ruza matni, 53-bet)
11	O’zbekiston va dunyo miqyosidagi Kl ga oid tadqiqotlar (2 soat).	1.Tilshunoslik tarixida kompyuter lingvistikasining tutgan o’rni. An’anaviy tilshunoslikdan kompyuter lingvistikasi ning farqlari. Evropadagi kompyuter lingvistikasiga oid tadqiqotlar. Rossiyadagi kompyuter lingvistikasiga oid tadqiqotlar. Turkologiyadagi kompyuter lingvistikasiga oid tadqiqotlar. O’zbek tilshunosligidagi kompyuter lingvistikasiga oid tadqiqotlar.	ma’ruza matni, 58-bet)
1	Ma'lumotlar bazasini yaratish. (2 soat)