Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat Pedagokika Universiteti Pedagogika Psixologiya fakulteti Psixologiya yo’nalishi

Nutq faoliyatining turlari. Gapirganda.
Bu har qanday burg'ulash so'zga ta'riflaydi. tarixan nutq ancha oldin xat ko'ra turib tili, asosiy shaklidir. og'zaki so'z nuqtai moddiy nuqtadan - u ovoz to'lqinlar. Og'zaki ma'lum, inson organlar (ovozli quti) natijasidir. So'zidir musiqaning ohang ko'pchilik tembrini, deyarli (yoki sekin rivojlanayotgan), davomiyligi, hajmi (tezlik) hisoblanadi. yo'qligi yoki pauza mavjudligi berilgan nutqida katta ahamiyatga ega, talaffuz aniqlik darajasi, qobiliyati to'g'ri joylashtirish mantiqiy urg'u. Gapirganda, his-tuyg'ular, his-tuyg'ular, ruhiy to'liqligini etkazish ega tonlama turli xil, ega.
Nutq faoliyatining turlari. Tinglash (tinglash).
jarayoni (audio, radio va boshqa orqali) to'g'ridan-to'g'ri yoki bilvosita, deb, o'z ichiga karnay va tinglovchini bilan reaksiyaga - tinglash.
Tengdoshlari birinchi holatda (to'g'ridan-to'g'ri aloqa) nafaqat til shakllari qo'llanilishi mumkin (og'zaki aloqa), balki nodavlat og'zaki kommunikatsiya vositalari (tabassumlar, harakatlarni, imo-ishora), ko'proq samarali idrok va aql hissa.
Nutq faoliyatining turlari. O'qish.
bosma yoki qo'lyozma matn ma'lumot olish jarayoni sifatida tavsiflanadi oddiy o'qish ta'riflar muvofiq.
odamlar lingvistik aloqa, bu alohida shakli vositachiligida aloqa turlaridan biri hisoblanadi. Bu o'qishda o'quvchi haqida bir tomonlama ta'siri sifatida qabul qilinmaydi. Bu mazmunini o'rganish, passiv idrok ifodalangan emas. Reading oluvchi (o'quvchi) va kommunikatorlar (matn muallifi) o'rtasida faol hamkorlikni o'z ichiga oladi.
Uslubiy me’yorlarni yaxshi bilmay, ularni mukammal egallamay turib, madaniy nutqqa erishib bo‘lmaydi.
“O‘qituvch nutqi madaniyati”fanining maqsadi, vazifasi va tekshirish obyekti mavjud.
Bu kursning asosiy maqsadi ommaning umummadaniy saviyasini yuksaltirishga hissa qo‘shish hamda maktab o‘quvchilari va talabalarga nutq madaniyati tarixidan ma’lumot berish, ulkan notiqlar, adiblar, so‘z ustalarining nutq madaniyatini rivojlantirish borasida qilgan ishlarini o‘rganish va ularga baho berishdan iboratdir.
Kursning vazifasi nutq madaniyati va uslubiyat masalalari bo‘yicha atroflicha tushuncha berish, kishilarning madaniy nutq malakasini shakllantirish shu bilan birga yaxshi nutqni baholash va targ’ib qilishdan iborat.
“O‘qituvch nutqi madaniyati” kursining tekshirish obyekti ham mavjud. U tilda ma’lum me’yorga keltirilgan til birliklarining nutqda qo‘llanish shart-sharoitlarini, qonuniyatlarini nazariy jihatdan asoslaydi. Hamda bu me’yorlarga amal qiladi ,ma’lum ma’noda nazorat qilib boradi. Bunda nutqdagi yutuq va kamchiliklar ham tahlil qilinib, ularni tugatishning eng ma’qul yo‘llari ko‘rsatib beriladi. Umuman olganda, nutqning adabiy til bilan munosabati masalasi bu kursning asosiy xususiyatidir.
Bu o‘rinda shuni ham qayd etish lozimki, nutq madaniyatining tadqiqot obyekti, uning nazariy metodi, maqsad va vazifalari haqida hozirgi zamon tilshunosligida turli-tuman mulohazalar, biri ikkinchisini inkor etuvchi fikrlar bildirilmoqda. Shuning uchun ham nutq madaniyati alohida fanmi yoki tilshunoslik fanining bir qismimi degan masala hozircha munozaralidir.
Kursning mazmuni quyidagicha:

1. 
   Bir tilda so‘zlash va yozish.
   
2. 
   Fikrni sodda, aniq va tushunarli ifodalash.
   
3. 
   Nutqning qisqaligi, ixchamliligi, aniqligi va milliyligini ta’minlash.
   
4. 
   Til vositalaridan o‘z o‘rnida tanlab, maqsadga muvofiq foydalana bilish va hokazo.
   

Nutq madaniyati fanining shakllanishi birinchi marta Praga lingvistik to‘garagi tomonidan o‘rtaga qo‘yilgan edi. Keyinchalik rus tilshunosligi Moskva va Leningrad maktablari olimlari tomonidan rivojlantirildi.