Oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti a. ‘Lmas0V, A. Vahobov

ulosalar

0. 
   Bozor iqtisodiyoti riskli boMganidan bu yerda xavf-xatarlar paydo boiadiki, bular iqtisodiyotga tahdid soladi va xavfsizlik muommosini keltirib chiqaradi. Iqtisodiy xavf-xatarlarning asosiy sababi bozor iqtisodiyotida boMib turadigan nolayoqatlik boiib, bu bozor mexanizmining vaqti kelganda yaxshi ish bermasligi, kor-rupsiyani mavjudligidir. Uning demografik sababi aholining g‘oyat tez ko‘payishi natijasida resurslarning yetishmay qolishidir. Xavf-xatarni jamiyatda boiib turadigan ijtimoiy va siyosiy beqarorlik, shuningdek, tabiiy va texnogen falokatlar ham yuzaga keltiradi.
   

0. 
   Iqtisodiy xavfsizlik-bu milliy iqtisodiyotni tahdidlarga dosh berib ulardan himoyalanishidir. U ishlab chiqarish, moliyaviy, energetika, oziq-ovqat va tashqi iqtisodiy aloqalar xavfsizligini o‘z ichiga oladi. Iqtisodiyotga aloqador boigan ijtimoiy xavfsizlik ham bor, bu turli toifaga mansub kishilar manfaati uyg‘unlashib, ular o‘rtasidagi inoqlik, sherikchilik va hamkorlik munosabatlarini ham yuzaga keltiradi.
   
1. 
   Xavfsizlik ma’lum chegaralarda boMadiki, bu iqtisodiyotda yuz beradigan salbiy hodisalarni bir me’yordan chiqib ketmasligini bildiradi. Bu me’yorlar iqtisodiyot va aholining naqadar o‘sishi, texnologiya, oziq-ovqat, energoresurslar importiga qaramlik dara-Jasi, ishsizlik va inflatsiya darajasi, davlatning tashqi qarzi, oltin-valuta zaxiralari, davlat budjeti defitsiti yalpi ichki mahsulot
   

2 9 8

qiymatining qanday qismini tashkil etishi, kambag‘allarni aholining qanday qismini tashkil etishi, daromadlaming qanday qismi boylar qo‘lida to‘planishi kabi chegaralar bilan belgilanadi. Bu me’yorlar xavfsizlikni ta’minlashdagi moMjal sifatida xizmat qiladi.

0. 
   Xavfsizlikni ta’minlashda bozor kuchlarining o‘zi va davlat ishtirok etadi. lining asosiy sharti milliy iqtisodiyotni raqobat-bardosh bo‘lishiki, bu mamlakat ichidagi raqobat muhitini naqadar bo‘lishiga bog‘liqdir. Xavfsizlikni ta’minlashga bozor kuchlarining o‘zi yetarli boimaganidan, bunda davlat faol ishtirok ishtirok etadi, uning dasturlarida xavfsizlikni ta’minlash choralari belgilanadi. Davlat bozor mexanizmiga yoi ochish uchun uni rivojlantirishga qaratilgan islohotlarni o'tkazadi. Bozor hamda davlatning ishtiro-kida ishlab chiqarish modernizatsiyalanadi va diversifikatsiyala-shadi, yangi texnologiya, energetika, oziq-ovqat resurslari ishga tushiriladi, yetishmagan resurslar importi kafolatli qilinadi.
   

0. 
   Tahdidlarni umumiy tus olishi va chetdan kirib kelishi xavfsizlikni ta’minlashda davlatlar hamkorligini talab qiladi, bunga tashqi iqtisodiy aloqalarni tartiblab hamma uchun manfaatli qilish orqali erishiladi. Biroq tahdidlar manbayi va ularni ta’sir kuchi va nihoyat, ularni himoyalanish imkoniyati turlicha bo‘lganidan mam-lakatlar xavfsizligi turlicha ta’minlanadi.
   

Tayaiich tushunchalar

Iqtisodiy xavf-xatar, iqtisodiy tahdid, iqtisodiy xavfsizlik, ishlab chiqarish xavfsizligi, moliyaviy xavfsizlik, energetika xavfsizligi, oziq-ovqat xavfsizligi, tashqi iqtisodiy aloqalar xavfsizligi, ijtimoiy xavfsizlik, xavfsizlik chegaralari va me ’yorlari, milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligi, ishlab chiqarish modernizatsiyasi va diversi-fikatsiyasi.

2 9 9

xvni bob. PUL TiZIM!
18.1. Pulning mohiyati va iqtisocliyot uchun ahamiyati
Makroiqtisodiy oborotda tovar va xizmatlar harakatiga qara-ma-qarshi ravishda pul harakati yuz berishini oldingi bobda ko‘rib chiqqan edik. Endi mana shu pul oqimini tahlil etamiz. Iqtisodiyot-ning pul tizimiga pulning o‘zi, pul emissiyasi (uni muonialaga chiqarish), pulning shakllari, valuta rejimi (milliy pulni boshqa pulga almashtirish tartibi), pul bilan shug‘ullanuvchi moliya ins-titutlari (bankJar va bankdan boshqa tashkilotlar) va nihoyat dav-latning pul borasidagi (monetar) siyosati kiradi. Pul bozor iqti-sodiyolining tani-yu joni hisoblanadi, chunk! u pul bilan tirik. Pul bozor munosabatlarining asosiy vositasi, uning yordamida barcha iqtisodiy aloqalar amalga oshiriladi.