Oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti a. ‘Lmas0V, A. Vahobov

Yagona umumiy bozoming mayjudligi. Bir mamlakat milliy bozori boshqa mamlakat tovar va xizmatlari uchun ochiq boladi, bojxona poshlinalari bekor qilinadi yoki minimal darajaga keltiri-jadi, eksport va import cheklanishlari olib tashlanadi. Integratsion ittifoqqa kirmagan uchinchi mamlakatlar tovarlari importiga nis-batan yagona kelishilgan bojxona poshlinalari kiritiladi.

Yagona iqtisodiy makon doirasida iqtisodiy resurslarning hech bir cheklovlarsiz erkin harakatining yuz berishi. Bunda yagona migratsiya qoidalari kiritilib, mehnat resurslarining erkin ко‘chib

374

yurishi va mamlakatlararo taqsimlanishi ta’minlanadi. Mehnat migratsiyasi uchun chegaralar ochiq bo‘ladi, umuman kishilarni bir mamlakatdan boshqasiga borish qoidalari g‘oyat soddalashtiriJadi. Mamlakatlararo kapital chiqarish va kapital kiritishda ham yengil-liklar bo‘ladi, o‘zaro kapitalni taqsimlanishiga afzalliklar beriladi. Bir mamlakatdagi kapital sohibi boshqa yerda biznes qilishi uchun hech bir to'siqlar bo'lmaydi.

0. 
   Turli davlatlar ichki va tashqi iqtisodiy siyosatining muvo-fiqlashuvi. Turli mamlakatlarda bir xil soliqlar qo‘llaniladi. Tash-qariga chiqarilgan tovarlarga 2 marta (mamlakat ichida va tashqa-risida) soliq qo‘yishga yo‘l berUmaydi. Budjet defitsiti darajasi ham turli mamlakatlarda bir-biriga yaqin turadi, defitsitni qoplash usullari ham o‘xshash bo‘ladi. Qishloq xo'jaligi mahsulotlari narx-larini tartiblashda bir xil qoida qoMlaniladi, boshqalar tovarlari ki-ritilganda yagona bojxona poshlinalari olinadi.
   

0. 
   Turli milliy pullar o‘rniga yagona pulning idritiiishi, bu pul Integratsiyalashgan mamlakatlar uchun umumiy to‘lov vositasi hisoblanadi, u hamma mamlakatlarda bare ha todovlarga qabul qi-linadi. Yagona pul bolganidan turli mamlakatlar o‘rtasida valuta almashtirishga ehtiyoj qolmaydi. Ilgarilari Yevropa Tttifoqiga kirgan mamlakatlarda o‘z valutalarini ayirboshlash (masalan, Fransiya frankini Germaniya markasiga ayirboshlash) mavjud bo‘lgan. 2002-yildan e’tiboran yagona pul —yevro kiritilgach, valutalar ayir-boshlashga hojat qolmadi. Yagona pulning amal qilishi to‘lov opera-tsiyalari uchun qulaylik tug‘dirib, savdo-sotiqning rivojlanishiga yo‘l ochadi.
   

Integratsiyaning kohsatilgan belgilari turli darajada amal qiladi. Masalan, umumiy pul faqat Yevropa Ittifoqida bo‘lib, boshqa iqti­ sodiy uyushmalarda u amal qilmaydi.

Iqtisodiy integratsiya quyi shakldan oliy shakl tomon rivojla-nadi. Shu sababli u quyidagi bosqichlardan o‘tadi:

0. 
   Erkin savdo zonalaridagi integratsiya. Bu integratsiyaning ilk shakli bo‘lib, bu yerga birlashgan mamlakatlar o'rtasidagi savdo-sotiq to'siqlari bekor qilinadi. Bojxona tohovlari yo‘qotiladi, eksport va importga kvota belgilash, ya’ni uni miqdoran chegaralashga yo‘l berilmaydi. 0 ‘zaro savdo-sotiq uchun qulaylik boiganidan u tez rivojlanadi, tovar ayirboshlashda mamlakatlar bir-biriga bog‘lanib qoladi.
   

0.