Oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti a. ‘Lmas0V, A. Vahobov

Mustamlakachilikdan ozod bo‘lgan mamlakatlar yoii — bu yoidan XX asrning 60-yiIlaridan bosMab ko‘pchilik, ozod boigan Osiyo, Afrika va Lotin Amerikasi mamlakatlari borgan. Bu yoining muhim belgisi birinchidan, an’anaviy iqtisodiyotdan bozor iqtisodiyotiga jadal o‘tilishi, ikkinchidan, mustamlakachilik davrida yaratilgan xorij sektori tusidagi bozor munosabatlaridan milliy-lashgan sektordagi, mustaqil tusdagi bozor munosabatlariga o‘ti-lishidir. Agar ilgarilari bozor aloqalari qaramlik sharoitida kechsa, so'ngra milliy mustaqillik sharoitida yuz beradi, ya’ni ulat xorij

67

manfaatiga emas, balki milliy manfaatlarga xizmat qiladi. Bu yerda bozor iqtisodiyotiga xos belgilar xo‘jaliJk turlarining transforma-tsiyasi orqali yuz beradi. Birinchidan, azaliy natural xo‘jalik bozor doirasiga tortilib, tovar xo‘jaligiga aylanadi va undan bozor iqtisodiyoti belgilari o‘sib chiqadi; ikkinchidan, kam rivojlangan, lekin real mavjud yirik xo‘jalik bozor iqtisodiyoti tomon yuz tutadi; uchinchidan, xorijiy kapital yaratgan xo‘jalik, ya’ni ishlab chiqa-rishning xorijiy sektori zaminida bozor iqtisodiyoti rivoj topadi. Bu yoMning muhim belgisi shuki, bu yerda bozor munosabatlarining rivojiga xos bosqichlarning hammasidan o‘tilmaydi, ularning ayrim-lari chetda qoldiriladi. Bu yerda qoi mehnatiga asoslangan, lekin yollanma mehnatni taqozo etuvchi ishlab chiqarish bosqichini chetlab, yirik mashinalashgan va bozorni inoijallagan ishlab chi-qarishga o‘tiladi. Bozor munosabatlari iqtisodiy qoloqlik vaziyatida tashkil topadi, shu boisdan ularning vujudga kelishida chet el yordami muhim o‘rin tutadi, chet elda to‘plangan tarixiy tajribadan foydalanish imkoni mavjud boMadi. Bu esa bozor iqtisodiyotiga o‘tish jarayonini tezlashtiradi. Chet el yordami va tajribasi bozor iqtisodiyoti tomon yo‘lning nisbatan kam mashaqqatli va qisqa bo‘lishini ta’minlaydi.

23.