Oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti a. ‘Lmas0V, A. Vahobov

Uy xo‘jalildari iste’moli — bu ular xarid etgan tovar va xiz-
matlarni o‘z hayotiy ehtiyojlarini qondirish uchun ishlatilishidir.

Uy xo'jaliklari iste’moli o‘sishi uchun ularning xarid qurbi narxlarga nisbatan jadalroq ortib borishi kerak, chunki shundagina ular iste’mol buyumlarini ko‘proq xarid etishlari mumkin. Xarid qurbi 0‘sishi uchun esa ish bilan band bo‘lib ko'proq pul topish talab qilinadi. Xo‘jalik vakillari bozorda bir-birlari bilan kontakt aloqaga kirishadi. Kontakt tovarlar xarid etishda bir-biridan o‘rnak olish shakliga ega. Bu iste’molga ham tegishJi. Iste’moldagi kontakt ijobiy bolganda yangi, zamonaviy tovarlar iste’moliga moyillik boiadi. U salbiy boiganda zararli tovarlar iste’molini (masalan, alkogol ichimliklar, tamaki mahsuloti, narkotiklar) iste’molini kengayishi kuzatiladi. Kontakt jarayonida xonodonlar iste’moli umumiy, baynalminal tus oladi, ya’ni turli millaiga mansub xo'jaliklar bir xil tovarlarni ko‘proq iste’mol qiladilar. Ammo, iste’moldagi milliy

161

mentalitet uzoq saqlanadi. Xo‘jaliMar iste’moli ratsionai oqilona
va irratsional nooqilona boiadi. Oqilona iste’mol bu inson

hayoti uchun foydali tovar va xizmatlarni me’yorida iste’mol qilinishidir. Irratsional iste’mo! esa foydali ne’matlarni me’yoridan ortiqcha, salomatlikka puturyetkazuvchi darajada iste’mol qilishdir. Ratsionai iste’mol asosida bazaviy iste’mol yotadiki, bu hayot uchun zarur bo'lgan asosiy ne’matlar iste’moli bo‘lib, inson kamolotiga xizmat qiladi. Bundan tashqarida martabali, obro‘ta!ab iste’mol yotadi. Bu puldor uy xo‘jaliklariga xos bo‘lib, o‘z boyligini bosh-qalarga ko‘z-ko‘z qiluvchi iste’moldir. Bu o‘ta noyob, ko‘pchilik xarid etolmaydigan tovar va xizmatlar iste’molini bildiradi. Xo‘jaliklar iste’molida ham ko‘lam samarasi boiadi. Bu iste’molni iste’molchilar soniga qarab tejamli boiishidir. Xo‘jalikda iste’-moichilar qanchalik ko’p boisa, shunchalik iste’mol sarflari bir-ligiga to‘g‘ri kelgan qoniqishdan iborat naflilik ko‘p boiadi. Ma-salan, bitta televizordan foydalanganda 5 kishilik xonadon, uch kishilikka nisbatan (bir teletomoshabin hisobiga) kam xarajat qiladi. Koiam samarasi yakka iste’mol emas, balki birgalikdagi iste’molga xosdir. Xo’jaliklar iste’moii ortgan sari, uning tarkibi yangilanib turadi va buni Engel qonuni ifodaladi.