Oliyvao rtamaxsus ta’lim vazirlich karimjon Rahimqulov

13. 0 ‘yinni o‘quvchilarga tushuntirib berish
O'yinni o‘tkazishda katta muvaffaqiyatga erishishdagi omillar- 
dan biri uni tushuntirilishiga bog‘liqdir. 0 ‘yinni tushuntirib yoki 
hikoya qilib berishdan oldin, o‘qituvchining o ‘zi o‘yin to ‘g‘risida 
to‘liq tasawurga ega bo‘lishi kerak.
0 ‘yinni tushuntirish aniq va qisqa bo‘lishi kerak. Bolalar o‘yin- 
ni boshlash oldidan hayajonlanish holatida turadilar, shu sababli 
о‘yin uzoq vaqt tushuntiriladigan bo‘lsa, ularning 
0‘yinni idrok 
qilishiga salbiy ta’sir qilishi mumkin. Kichik sinflarda o‘yinlami 
hikoya tarzida, ifodali, qiziqarli shaklda tushuntirish mumkin.
Hikoya qilib berish mantiqiy to‘g‘ri ketma-ketlikda bo'lishi 
uchun o ‘yinni tushuntirish bo‘yicha reja tuzish shart. 0 ‘yinning 
asosiy mazmunini aytib berish uchun quyidagicha reja tuzish tav­
siya qilinadi: 1) o ‘yinning nomi; 2) qatnashuvchilarning roli va 
ularning turishjoylari; 3) o‘yinningborishi; 4) o‘yinning maqsadi; 
5) o ‘yin qoidalari. 0 ‘yinning bunday hikoya qilish rejasi o ‘yin 
mazmunini to ‘liq ochib berish imkoniyatini beradi. 0 ‘qituvchi 
o‘yinning borishi to‘g‘risida hikoya qilib borarkan, uning oxirida 
bolalaming esida yana ham yorqinroq qolishligi uchun o‘yinning 
asosiy qoidalari to ‘g‘risida ham aytib berishi zarur.
0 ‘yinjo‘shqinlik bilan hikoya qilinishi shart. 0 ‘yinni haddan 
tashqari baland ovoz bilan tushuntirish mumkin emas. Yaxshisi
59

---

o‘yinni sekin, ravon ovozda, ayrim vaqtda iloji boricha ovozni 
baland ko‘tarish yoki ovozni pasaytirish bilan olib borish kerak, 
chunki bunda bolalaming diqqati o‘yin mazmunining u yoki bu 
holatiga qaratiladi.
0 ‘yinni gapirib berish jarayonida, albatta, bolalaming so'z 
boyligi hisobga olinishi kerak, ularga notanish bo'lgan, murakkab 
so‘zlar, atamalarni ishlatish kemk с mas. Agarda ular uchun yangi 
tushuncha, yangi so‘zlar berilayotgan bo'lsa, ularning ma’nosini 
albatta tushuntirish zarur.
0 ‘quvchilar o'yinni yaxshi o‘zlashtirib olishlari uchun so‘zlab 
berishni ko‘rsatish bilan birga olib borish tavsiya qilinadi. Ko‘rsatish 
to ‘liq ravishda bo‘lmasligi ham mumkin: o'yinning faqat ayrim 
holatyoki momentlari, ayrim harakatlari imo-ishora bilan tushun- 
tiriladi. 0 ‘ynningusullariva murakkab holatlurini xuddi o'ziday 
to ‘liqko‘rsatish kerak. Ko‘rsatishga o'yin ishtirokchilarining o‘z- 
larini jalb qilish foydali bo‘ladi.
0 ‘yinning mazmunini bayon qilinayotganda, albatta bolalar- 
ning kayfiyatlarini hisobga olish shart. Agarda o'qituvchi, o‘yinni 
gapirib berayotganda bolalaming diqqati pasayganligini sezib qolsa, 
unda u tushuntirishni qisqartiradi yoki qiziqarli va jonliroq gapirib 
berishga harakat qiladi. Agarda gapirib bo'lgandan keyin ayrim 
o‘yin qatnashchilaridan savollar tushadigan bo'lsa, bunday vaqtda 
barcha o ‘yin ishtirokchilarining diqqatini o'ziga tortgan holda 
baland ovoz bilan javob berishi lozim. Bolalar o'yinni birinchi 
marta o£ynayotganlarida o‘yinning mazmunini to'liq gapirib berish 
kerak, agar o£yin takrorlanilayotgan bo'lsa, unda faqatgina o‘yin- 
ning asosiy mazmuni eslatiladi va qo'shimcha qoida hamda usullari 
tushuntiriladi. 0 ‘yin mazmunini o'yin ishtirokchilarining xoti- 
ralarida tiklash uchun yaxshisi bu jarayonga bolalaming o'zlari 
jalb qilinadi.
60

---