Omarova Zamira

Adiabatik jarayon: Adiabatik jarayon deb, shunday jarayonga aytiladiki, bunda sistema issiqlik almashinuvi natijasida energiya olmaydi ham va energiya bermaydi ham. Boshqacha aytganda, adiabatik jarayonda
Q = 0 (12)
Bunday jarayonni amalga oshirish uchun gazni devorlar» atrofidagi jismlar bilan issiqlik almashinuvida bo’lmaydigan idishga qamash kerak. Termodinamikaning bosh qonuniga binoan
Q = ∆U+A (13)
Adiabatik jarayonda Q = 0 bo’lgani uchun ∆U+A = 0 bo’ladi.
Bundan
∆U= — A yoki — ∆U = A (14)


Birinchi holatda gaz tashqi kuchlar ta’siri ostida adiaba­tik siqiladi. Bunda gaz qiziydi, uning ichki energyasi esa ortadi. Ikkinchi xolatda gaz adiabatik kengayib ish baja­radi. Bunda gaz soviydi va uning ichki energyasi kamayadi
Izotermik va adiabatik jarayonlarning grafiklari tasvirlangan 3-rasmda gaz kengayganda adiabata grafigi pastdan o’tadi. Bu adiabatik kengayishda gazning bosimi hajm ortishi xisobiga kamaygani kabi gazni sovish natijasida ham kamayishi bilan tushuntiriladi. Shuning uchun gaz adiabatik kengayishda izoter­mik kengayishdagiga nisbatan kam ish bajaradi. Adiabatik kengayishda bajarilgan ishni xisoblaylik. Bu xolda Q = 0
Bo’lgani uchun
A= — ∆U (15)
Biroq ichki energiyaning o’zgarishi
∆U= (16)
formuladan aniqlanadi.
Binobarin, A= — (17)
yoki
A= — (18)
Gaz adiabatik siqilganda shu gazni izotermik siqilgandagiga qaraganda bosim tezroq ortadi, bu holda bosimning ortishi faqat xajmni kamayisi bilan xam tushuntiriladi (3-rasmga qarang). Binobarin, adiabatik siqilganda tashqi kuchlar bajargan ishi izotermik siqilgandagiga nisbatan katta bo’ladi. Biz muxim termodinamik jarayonlarni o’ta sodda termodinamik sistema — ideal gaz misolida qarab chiqdik. Biroq hosil qilingan qonuniyatlar istalgan boshqa termodinamik sistemalar uchun qo’llaniladi.