Оммавий очиқ онлайн курсларини яратиш назарияси ва амалиёти

Ключевые слова: Массовые открытые онлайн-курсы, образовательные 
новости, информационные технологии, онлайн-обучение. 
Annotation. The growing popularity of e-learning is leading to a revision or 
modification of traditional distance learning. Much attention has been paid to 
considering the advantages of MOOC as an innovative pedagogical model in the 
implementation of the concept of continuing education. The article also discusses 
the shortcomings of MOOC. 
Key words: Massive open online courses, educational news, information and 
communication technologies, online teaching. 
“Ommaviy ochiq onlayn kurslar” (so’ngra – MOOC – inglizcha Massive 
open online courses) termini 2008 yil Jorj Siemens rahbarligi ostida kanadalik 

---

48 
olimlar tomonidan kiritilgan. Bunday kurslarning asosiy maqsadi talabalarga 
universitetga kirish zaruriyatisiz o'quv materiallari bilan bevosita tanishish, 
shuningdek zaruriy manbalarni o'zlarining shaxsiy manfaatlarida ishlatish uchun 
o'qituvchilar ixtiyoriga taqdim etishdir. Talaba boshqa ishtirokchilar bilan muloqot 
qilish va birgalikda o'rganish uchun ko'plab interfaol onlayn vositalardan 
foydalanishi mumkin. Bunday vositalar o’z ichiga video ma'ruzalar, onlayn 
munozara doskalari, bloglar, Twitter va YouTube kabi ijtimoiy tarmoqlarni olishi 
mumkin. MOOC baholashi yozma topshiriqlar va kompyuter testlarini o'z ichiga 
oladi. Buning asosida esa o'qituvchilar tomonidan talabalarni mustaqil ishlashga va 
o'z-o'zini o'qishga rag'batlantirish yotadi. 
Bizning fikrimizcha, MOOCning asosiy afzalliklari quyidagilardan iborat: - 
kirish imkoniyati - MOOC talabalarni jalb qilish uchun keng imkoniyatlarni va 
katta potensialni, shuningdek umr bo'yi ta'lim olish kontseptsiyasini rivojlanishini 
ta'minlaydi. Hozirgi kunda MOOClar qatnashishga eng quyi talabni, muhim kirish 
talablarini hisobga olmasdan bepul, moslashuvchan o'quv dasturini taqdim eta 
oladilar. Bunday sharoitlar, ayniqsa, kam ta'minlangan oilalar yoki turli sabablarga 
ko'ra ta'lim olish qiyin bo'lgan mamlakatlardan kelgan talabalar uchun qulay 
bo'lishi mumkin. MOOCning asosiy maqsadi talabalarni jalb qilish, talabalar 
faoliyatini takomillashtirish, o'quv amaliyotini kengaytirishdan iborat. Masalan, 
Сoursera loyihasida Iqtisodiyot Oliy maktabi o'z mutaxassisliklari bo'yicha ko'plab 
kurslarni taklif etadi: Nomutaxassislar uchun iqtisodiyot, Chiziqli Algebra, 
Korporativ moliya asoslari va boshqalar. Bunday kurslar nafaqat Iqtisodiyot Oliy 
maktabi talabalari uchun, balki boshqa universitet va xatto boshqa davlar ta’lim 
oluvchilari uchun ham qo’llanilishi mumkin. 
Shu bilan birga, MOOCdan foydalanganda yuzaga keladigan bir qator 
muammolar va savollarni ta'kidlash lozim. 
1. Individual ta’limning yo’qligi - "ommaviy kurslar" nomini o’zi ko'p sonli 
talabalarni o'z ichiga olishi kerakligidan dalolat beradi. Qaysidir ma'noda bunday 
xususiyat individual ta'lim maqsadlariga zid keladi. 
2. Mustaqil tarzda kursni tugatmasdan chiqish ehtimolining yuqoriligi - MOOCda 
ishtirok etishni muddatidan oldin to'xtatish juda jiddiy muammolardandir, deydi 
ko'plab tadqiqotchilar. Shunday qilib, R. Mayerning ta'kidlashicha, uning Coursera 
kursidagi talabalar sonining atigi 7% o'qishni to'liq ravishda tugatgan. 
3. MOOC yaratishning xarajati yuqoriligi - MOOC kursini yaratish uchun o'rtacha 
100 soat va 10 hafta talab qilinadi (kurs yaratish uchun haftasiga 8-10 soat). 
4. To'lov - o'qish to'lovlari MOOC falsafasida qarama-qarshiliklarni keltirib 
chiqaradi: agar kurs pullik bo'lsa, uni qanday qilib "ochiq" deb atash mumkin? 
Bundan tashqari, hatto nominal narx ham kursga qiziqishni sezilarli darajada 
kamaytirishi mumkin. 

---

49 
5. Agar MOOCni korporatsiyalar qo'llab-quvvatlasa, unda ularning keng miqyosda 
qabul qilinishi pirovardida oliy ta’limda akademik erkinlikni yo'qotilishiga olib 
keladi, eng yomoni, fakultetning katta qismini ishdan bo'shatish, ularni o’rniga 
superprofessorlarga almashtirishga olib keladi. 
Shunday qilib, MOOC dan foydalanishning ko'plab kamchiliklari bu 
kontseptsiyaning "yoshligi" va boshqa ta'lim turlari, ayniqsa klassik ta’lim turlari 
bilan bog'liq joyi yo'qligi. 
Foydalanilgan adabiyotlar. 
1. SiemensG., DownesS. Good MOOCs, Bad Moocs, 2013. 
2. Meyer R. What it’s like to teach a MOOC. TheAtlantic, 2012.
3. Zolotykhin S.A. Informal media learning development through Web 2.0.Life 
Science Journal, 2014, no. 11(8s), pp. 186–189.